Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JánosKornai
kompletnieignorowanaprzezwiększość,wtym
Wnaszejprofesji,czyteżspecjalizacji,wszy-
nawetprzezprofesjonalnychekspertówbadają-
scyznawcyproblematykitransformacjipost-
cychsystemyalternatywne.Obserwująctoza-
socjalistycznejkoncentrująuwagęnazbadaniu
niedbanieibędącnimniezwyklesfrustrowany,
przemianpolitycznych,gospodarczychlubspo-
anawetoburzony,zdecydowałemsięwybraćta-
łecznychjakoczęści„WielkiejTransformacji”.
kiwłaśnietematmojejpracy.
Przyznajmyuczciwie,żebyćmożeczasemod-
Przystąpieniedoświatakapitalistycznego
nosiliśmyjedopostęputechnologicznego,lecz
stwarzawarunkiułatwiająceprocesinnowa-
niebadaliśmykompleksowointerakcjimiędzy
cjiiprzyspieszającepostęptechniczny,atakże
zmianąsystemowąazmianąnaszegomyślenia
zwiększaszanse,żedanykrajwykorzystadane
opojawianiusięnowychproduktówitechnolo-
możliwości.Oczywiścieniegwarantujetona-
giiorazkorzystaniuznich.Samzachowywałem
tychmiastowegosukcesu.Drugaitrzeciaczęść
sięwtedypodobnie.Przygotowałemdwiepra-
mojejpracytoanalizaproblemówokresutrans-
ceposumowującenajważniejszeskutkiprzemian
formacji.
po1989r.,leczdotyczyłyonejedyniezmianpo-
„WielkaTransformacja”tozespółwielupro-
litycznychigospodarczychorazzachodzących
cesów.Przedewszystkimobserwujemyzmiany
międzynimirelacji(Kornai2001,2006).Teraz
wdomeniepolitycznej:przejścieodmonopar-
rozpoczynamanalizowanieto,czegonieza-
tyjnejdyktaturydowielopartyjnejdemokracji.
uważałemwcześniej.Stądteżtematemdrugiej
Tenwymiartransformacjipołożyłkrespromo-
itrzeciejczęściopracowaniasązależnościmię-
wanejprzezpaństwoideologiimarksistowsko-
dzyzmianamisystemupo1989r.aprzyspiesze-
-leninowskiejipozwoliłnakonkurowaniewielu
niempostęputechnologicznego.
nurtówideologicznych.Późniejnastąpiłyzmia-
nywdomeniegospodarczej:dominującąwłas-
nośćpaństwowązastąpionowłasnościąprywat-
1.Kapitalizm,socjalizm
ną.Radykalnymprzeobrażeniomuległyrównież
ipostęptechnologiczny
powiązaneztransformacjąformywłasnościoraz
różnemechanizmykoordynacyjne.Dużomniej
1.1.Noweproduktyrewolucyjne
odczuwalnystałsięefektbiurokratycznej,scen-
Nakompleksowyprocespostęputechnolo-
tralizowanejkontroli,aniezwyklesilnywpływ
gicznegoskładasiękilkapodprocesów.Roz-
zaczęływywieraćkoordynacjawolnorynkowa
pocznijmyodznaczących,przełomowychire-
orazpozostałezdecentralizowaneprocedury.Tak
wolucyjnychinnowacji,zilustrowanych87przy-
głębokiezmianypolityczneigospodarczezwią-
kładamiwtabeli13.Abydokładniejprzyjrzeć
zanezinnymiprzemianamioznaczałyzmianę
sięrolikrajówsocjalistycznychwtworzeniuno-
systemu,czylitranzycjęodsocjalizmudokapita-
wychrewolucyjnychproduktów,musimycofnąć
lizmu.
sięwczasiedonarodzinZwiązkuRadzieckiego,
Państwapostkomunistycznedoświadczyły
pierwszegopaństwasocjalistycznego.Azatem
takżeinnegorodzajuprzemianwdomeniepo-
okres,któregodotyczywspomnianalista,zaczy-
stęputechnologicznego.Stosujętutajdośćprecy-
nasięw1917r.
zyjnytermin„postęptechnologiczny”,interpre-
Od1917r.pojawiłosiębardzowieleinno-
tującgojakoznacznieszerszezjawisko.Napływ
wacjioogromnymznaczeniu.To,żeznalazłysię
nowychproduktówitechnologiisprawia,żeje-
onewtabeli1,jestkwestiądyskusyjną,jakoże
gorezultatydalecewykraczająpozastrictetech-
możnadodaćdoniejdwadzieścialubpięćdziesiąt
nicznyaspektprzemian.Jesttoczęśćmoderniza-
cjigenerującejgłębokiezmianywnaszymżyciu
codziennym.Takiegowłaśnieznaczeniatermi-
nu„postęptechnologiczny”będęużywałwkon-
tekściemojejpracy.Postęptechnologicznynie-
3Literaturanatematpostęputechnicznegoorazinnowa-
cjirozróżnianoweproduktyinowetechnologie,chociaż
kategorieteczęstosięnasiebienakładają.Naprzykład
jeślikopiarkaXeroksajestnowymproduktem,towpro-
wątpliwiemiałmiejscerównieżprzed1989r.,
wadzatakżenowątechnologiędrukowania.Tabela1
jednakogromnegoprzyspieszenianabrałdopie-
wymieniaprodukty,zpowoduichistotnościwżyciuco-
ropóźniej.
dziennym.
6
