Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Grecja
Sparta
Drugimpaństwem,któreobokAtenodegrałoszczególnąrolęwdziejachantycznej
Hellady,byłaSparta,zamieszkanaprzezludnośćwywodzącąsięzplemieniaDorów.
Warunkinaturalnetegokraju,azwłaszczajegoodcięcieodmorza,utrudniające
kontaktyzinnymipaństwamigreckimi,określiływyjątkowąrolęSpartywświecie
greckim,jejspecyficznyustrójspołecznyipolityczny,wyzwoliłytakżezaborczedążenia
samychSpartanwobeckrajówsąsiednich,aprzedewszystkimwobecpołożonejna
zachódMessenii.PoczątkiSparciedaliprawdopodobnienajeźdźcydoryccy,którzy,
pokonawszyludnośćachajską,osiedlilisięwokolicyAmyklewpięciuwsiach,zktórych
wciąguIXw.przedChr.powstałaSparta–jedynemiasto-państwowLakonii.
WwynikulicznychpodbojówizdobyczyterytorialnychnaPeloponezie,ciężkichwojen
zMessenią(pierwsza–koniecVIIIw.,druga–połowaVIIw.,trzecia–464–455przed
Chr.)orazpokojowychprzymierzySpartazdołaławVIw.przedChr.utworzyć
ZwiązekPeloponeski,wktórymodgrywałarolęhegemona*.DoZwiązkuweszły
wzasadziewszystkiepaństwaPeloponezu(zwyjątkiemArgos,Achaiipółnocnej
Arkadii),atakżeMegara,KoryntiSykion.Państwa,którenależałydoZwiązku,miały
obowiązekdostarczaćkontyngentwojskowyoraznieśćpomocwszystkimuczestnikom
przymierzawraziezagrożeniawewnętrznegolubzewnętrznego.
Spartazasadniczoróżniłasięustrojemspołecznymodinnychpaństwgreckich.
Społeczeństwospartańskieskładałosięztrzechwyraźnieoddzielonychodsiebieklas.
Warstwępanującąstanowilispartiaci,tworzącywspólnotę,,równych’’ibędącyjedyną
grupąpełnoprawnychobywateli.Podstawąichutrzymaniabyłydochodyzprzydzielo-
nejimprzezpaństwoziemi,agłównymzajęciemsłużbawojskowa.Drugąkategorią
wolnejludnościSpartybylitzw.periojkowie*,trudniącysięrolnictwem,hodowlą
irzemiosłem,pozbawieniprawpolitycznych,aleposiadającypełnąswobodęwzakresie
gospodarczym.Nasamymdoletejdrabinyspołecznejznajdowalisiętzw.heloci*
–niewolnicy,rekrutującysięspośródludnościpodbitej,przydzielaniprzezpaństwo
poszczególnymspartiatomdouprawianiaichziemi,zależnicałkowicieodswoich
panów,pozbawienijakichkolwiekpraw.Wceluutrzymaniahelotówwposłuszeństwie
spartiaciorganizowaliekspedycjekarne,wysyłającdooddalonychczęściLakoniitajną
policję(gr.krypteia),którazabijałapodejrzanychlubniebezpiecznychdlaSparty
helotów.Naczelepaństwaspartańskiegostałodwóchkrólów,którychwładzazostała
ograniczonadosprawowaniadowództwanadarmią,itojedyniewczasiewojny,gdyż
nawetdecyzjaowypowiedzeniuwojnynależaładozgromadzenialudowego(gr.
apella).Władzawykonawcza,kontrolażyciapublicznegoobywateli,nadzórnad
przestrzeganiemprawa,atakżecywilnawładzasądowniczaznajdowałysięwrękach
pięciueforówwybieranychprzezzgromadzenieludowe.PonadtowSparcieistniała
radastarców,tzw.geruzja(gr.gerusia),którastanowiłanajwyższysądwsprawach
karnych,atakżekontrolowałapolitykęzagranicznąpaństwa.Tenoligarchiczny
ustrój*,wktórymwładzanależaławyłączniedoklasyspartiatów,miałrzekomozostać
wprowadzonywIXw.przedChr.przezLikurga,nawpółlegendarnegokrólaSparty.
Obecniepanujepogląd,żeustrójSpartykształtowałsięstopniowo,apierwszym
