Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Nagórko,Zarysgramatykipolskiej,Warszawa2007
ISBN978-83-01-15390-8,©byWNPWN1998
12
Wprowadzenie
takaprzestajeistnieć,giniejęzyk.Zmierzchwspólnotynieoznaczaprzytym
konieczniejejfizycznejzagłady.Możetobyćwyczerpaniesiężywotnościpewnej
kulturyalbopoddaniesięjęzykowiobcychprzybyszy,choćmusimyprzyznać,że
toostatnierzadkodokonujesiębezużyciasiłyiprzemocy.Wtymprzypadku
stosujesiętermin„wynarodowienie”,któryoznaczaprzedewszystkim,ale
niekoniecznie,utratęrodzimegojęzyka.Czasemzostająpotakimmartwymjęzyku
teksty,jaknp.wspaniałeeposywsanskrycie,używanymdoXIVw.języku
cywilizacjiaryjskiejwIndiach;wymarływXVIIw.językbałtyckichPrusów,
zwanystaropruskim,zachowałsiędonaszychczasówwpostacikatechizmów
isłowniczkówsporządzanychprzezksiężyluterańskich,pełniącychwśródPrusów
misjęewangelizacyjną
1
.Cenioneprzezlingwistówjakodostępnyopisowikonkret,
tekstysamewsobieniestanowiąjęzyka.Mówimyprzecież:tekstnapisany
wjęzykupolskim(angielskim,czeskim...)iniejesttotautologia,„masłomaślane”.
Ajednakbezspornązasługąstrukturalizmu(kierunku,którypocząwszyodlat
dwudziestychnaszegowiekuzrewolucjonizowałjęzykoznawstwo,atakżecałą
humanistykę
2
)byłozwrócenieuwaginatekstjakowłaściwyprzedmiotbadań.Dawało
tojęzykoznawstwuautonomię,możliwośćuwolnieniasięodpsychologii(powszechną
postawąbadawcząbyławcześniejintrospekcja,wglądwewłasnąpsychikęidochodze-
nienatejpodstawiedouogólnieńnatematwyobrażeńjęzykowychwumysłachludzi).
Jasnowyodrębnionyprzedmiotbadańpozwalałwypracowaćlingwistycewłasne,
obiektywne,tj.sprawdzalne,poddającesiękontroli,metodybadawcze.Istotnie,
strukturalizmstworzyłznakomitenarzędziaanalizyjęzyka:najpierwnajegopoziomie
najniższym,dźwiękowym,potemnapiętrzemorfologicznymiskładniowym.
Oczywistościądlametodystrukturalnejstałosiętraktowanieelementówjęzyka
jakowzajemniesięwarunkującejcałości,struktury.Drugimpewnikiembyło
przekonanie,że–wbrewXIX-wiecznemuhistoryzmowi–równienaukowejak
pytanieogenezę,pochodzenie,możebyćpytanieofunkcjędanegoelementu
wjęzyku.
1
Bywaitak,żejęzyk—tracącfunkcjęśrodkaspołecznejkomunikacji—pozostajewużyciu
zawężonymdopewnejsfery,np.kultureligijnego.Wtensposóbprzetrwałydonaszychczasów:łacina
—dziśgłówniejęzykliturgiiwkościelekatolickim,staro-cerkiewno-słowiańskiwkościeleprawosław-
nym,klasycznyarabskiwislamie.
2
ZatwórcęstrukturalizmuuznajesięszwajcarskiegolingwistęFerdynandadeSaussure,a,którego
dzieło,znaneunaswdużopóźniejdokonanymprzekładziepolskimjakoKursjęzykoznawstwa
oglnego,wyszłowr.1916(polskiewyd.1961).JednakinspirowaneprzezdeSaussure,afundamentalne
praceinnychautorówukazałysięwielelatpóźniej.Sąto:wEuropie—GrundzügederPhonologie
M.Trubieckiego(1939;polskiewyd.1970),ProlegomenatoaTheoryofLanguageL.Hjelmsleva
(1953,duńskioryginał1949),ElementsdelinguistiquegénéraleA.Martineta(1960),wAmeryce:
LanguageL.Bloomfielda(1935),MorphologyE.Nidy(1949).Amerykańskąodmianęstrukturalizmu
nazywasiędeskryptywizmemalbodystrybucjonizmem.Zpracautorówpolskichmożnabywymienić
LingwistycznąteorięjęzykaLeonaZawadowskiego(1966).Uczonym-strukturalistąorandzeeuropejskiej
byłteżJerzyKuryłowicz(1895–1978).DoprekursorówzaliczasięJanaBaudouinadeCourtenay
(1845–1929)ijegowspółpracownikaMikołajaKruszewskiego(1851–1887).
