Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Nagórko,Zarysgramatykipolskiej,Warszawa2007
ISBN978-83-01-15390-8,©byWNPWN1998
Alfabet
25
•dwojakizapismawspółcześnietylnojęzykowo-szczelinowechlubh,wyma-
wianeprzezPolakówwobuwypadkachbezdźwięcznie,por.:chartihart,
hurtownia,chwała,kocha,druh,Hamlet.
Uwaga:dawnadźwięcznawymowahutrzymujesięjeszczewmowiebyłychmieszkańcówtzw.
kresów.Wjęzykurosyjskimodpowiednikiempolskiegopisanegohbywag(drug,Gamliet)lubbrak
spółgłoski(pol.humor,ros.jumor,).
•spółgłoskimiękkieprepalatalnemająwjęzykupolskimtrojakieoznaczenie:
–przezś,ź,ć,dź,ń(przedspółgłoskąlubwwygłosiewyrazu),por.:śmiały,
oświata,źrebak,ćma,źdźbło,pjdź,„Wańka-wstańka”,toń;
–przezdodanie-iprzedsamogłoską:siadajcie,ziąb,cień,dziura,niania;
–jeślinastępującąsamogłoskąjesti(tzn.kiedyiwwyraziejestnie
tylkoznakiemmiękkości,lecziznakiemsamegosiebie),wówczasmiękkość
poprzedzającejspółgłoskiniejestosobnozaznaczana,por.:siwy,zimno,
dziwne,nic;
•miękkiespółgłoskipostpalatalnek,,g,,ch,(h,)zapisywanesątylkowpostaci
połączeniaz-i,aponieważnajczęściejwystępujątylkoprzed-i,przetotypowy
jestdlanichzapisostatniegorodzajuspośródprzedstawionychwyżej,por.:
kino,gigant,chichot,histeria,jakiś,drugi;
•spalatalizowanespółgłoskiwargoweoznaczanesązapomocąpołączenia
zliterąi,którejrównieżniepowtarzasięprzedgłoską-i,por.:piasek,piwo,
biały,bić,fiat,film,wina,wić,więc.Jakwidać,literatamożebyćwyłącznie
znakiemzmiękczenia,jakwpiasek,lubzmiękczeniawrazzgłoskąi,por.piwo;
•występującewwyrazachobcychspalatalizowanet,,d,,r,,l,(atakżepojawiające
sięwpodobnychwarunkachm,,n,,ch,)sązapisywanewpodobnysposób,tzn.
zużyciem-i:chemia,mumia,mania,Dania,partia,gildia,lilia,pruderia,
teoria,monarchia,anarchia.
Uwaga:wwymowiesłyszymytuniesylabicznągłoskę-j-,por.:Dań-ja,teor,-ja,monarch,-ja,
podobniejakwformachfleksyjnych:Dań-ji,teor,-ji.Graficznieoddajemytenfenomenprzez
podwojone-ii:Danii,teorii(wprzeciwieństwiedorodzimychwyrazówtypuziemia–ziemi,gdziebrak
owego-j-,traktowanegoprzezlingwistówjakofonetycznysygnałobcości).Dodajmyjeszcze,że
rosyjskiezapożyczeniategotypusąocałąsylabędłuższe:por.pol.che-m,jairos.chi-mi-ja.
•pojawiającesięrównieżwpodobnychwarunkachspalatalizowanes,,z,,c,
majązapisbardziejprzystosowanydowymowy,por.:dymisja–dymisji,okazja
–okazji,elegancja–elegancji.
Uwaga:tuznówwwyrazachrodzimychniezapisujemy-j-wformachprzypadkówzależnych
–dziejesiętowbrewwymowie.Regułyortografiinakazująwięcpisownię:szyja,aleszyi,
żmija,ależmii.
•podobniekryteriumgenetycznedecydujeopisowninosowychsamogłosekę,
ą(tadrugaliteraprzyjęłasięjakoznaknosowegoo,niezaśa–kolejnyznak
niekonsekwencjiortograficznej,tymrazemtłumaczącejsięewolucjąwymowy).
