Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zorganizowanotoalety(cowoczachautorajestprofanacją).Równieżzwiedzaniewystawygłównejokazało
sięwielkimrozczarowaniem:
Niestetytomuzeumnieprzystajedodzisiejszychoczekiwań.Przesuwaniesięwtłumieludziwzdłużgablot
zwalizkami,włosamiczyokularamijest(mimonajszczerszychchęci)męcząceinudne.Popierwsze,upływ
czasurobiswojeiprawiestuletnieprzedmiotyniepobudzająwyobraźni,jakjeszcze40lattemu,podrugie,
wdzisiejszychczasachtrzebaużywaćsilniejszychbodźców,żebyzrobićwrażenie.Jawyobrażamsobie
tomiejscejakomultimedialnąwystawę.Gdybywbarakachsłychaćbyłopłaczdzieciiwrzaskiesesmanów,
awalejkachujadaniepsów.Gdybywoknachwyświetlanozrzutnikówtwarzewięźniów.Gdyby
odbudowanowszystkiebaraki,anarampiepostawionocałypociąg,zamiastjednegowagonu.Gdyby
zrekonstruowanokomoręgazowąiwpuszczanoludzidośrodka,apotemnachwilęzatrzaskiwanozanimi
drzwi.Wtedyniktnierobiłbysobieżartów,niejadłbyiniepozowałdogłupawychzdjęć.Celbyłby
osiągnięty.Tomiejsceznówprzerażałobyjakpowinno.WróciłemzAuschwitzzniesmaczonyiprzybity.
Niematammiejscanazadumęiłzypodczasspacerumiędzybarakami.Tojestobiektkomercyjnejturystyki
naprzemysłowąskalę,dowódindolencjiwładzmuzeum68.
Wyrażonewtymwpisiepragnieniedoznaniamocnychwrażeńiskrajnegoprzerażenia,comiałoby
skutkowaćzadumą,przypominaotym,żeMuzeumAuschwitz-Birkenaustałosięteżcelemciemnej
turystyki69,zwanejrównieżturystykąśmiercilubtanatoturystyką70.Zapomocątychpojęćodlat
dziewięćdziesiątychubiegłegowiekuokreślasięudostępnianedozwiedzania,aprzeztowłączonewtryby
masowejkonsumpcjimiejscamającezwiązekześmiercią,katastrofamilubludobójstwem.Badacze
wprowadziliwśródnichrozróżnienienamniejlubbardziejciemne,jakokryteriumprzyjmującrodzajich
związkuzmakabrycznąprzeszłościąorazstopieńpotwornościupamiętnianegowydarzenia.Jakwskazuje
WilliamF.S.Miles,zanajciemniejszemiejscasąuważanedawneobozykoncentracyjneizagłady,awśród
nichprzedewszystkimMuzeumAuschwitz-Birkenau71.Zdecydowaniejaśniejszesąnaprzykładrozsiane
poEuropieróżnorodnemuzeaśredniowiecznychtortur.
Teoretycytanatoturystkizwracająuwagęnato,żewrazzupływemczasuzachodziproces„jaśnienia”
miejscciemnejturystyki.Grozawynikającazichautentycznościjesttymsilniejodczuwanaprzez
zwiedzających,immniejczasuupłynęłoodtragicznychwydarzeń.Elementynieautentycznościrozrastająsię
teżwrazzrozbudowąinfrastrukturyprzemysłuturystycznego,atakżewrazz„uatrakcyjnianiem”atrakcji,
np.poprzezzwiedzaniefabularyzowane,któremaskłonićturystówdosilniejszegozaangażowania
emocjonalnego72.MuzeumAuschwitz-Birkenaukonsekwentnieprzeciwstawiasiętymtrendom,opierając
swojądziałalnośćnaprzekonaniuonieprzemijalnejsileautentyzmu.Tozałożeniestanowirównież
fundamentpracnadkoncepcjąnowejwystawygłównej.Niesposóbprzewidzieć,jakzostanieonaprzyjęta
przezodbiorców,naktórychoczekiwaniamająwpływmiędzyinnymiprzemiany,jakiewostatnichlatach
zaszłyzarównowpolskim,jakiświatowymmuzealnictwie.Przyrastającenaogromnąskalęmuzea
narracyjne,zwaneteżnowymimuzeami,sąkonstruowanewtensposób,by–jakpiszeMariaKobielska
–osiągnąćefekt,jakimjest„wystawieniepodmiotunaintensywnedoświadczenie”73.Natymwdużej
mierzezasadzasięsukcestakichplacówek,jakMuzeumPowstaniaWarszawskiego,MuzeumHistorii
ŻydówPolskichPolinczyMuzeumDrugiejWojnyŚwiatowej.Nadodatekwewspółczesnejkulturze
multimedialnejsystematycznieprzesuwasięprógwrażliwościodbiorców,którzysąnastawieninacoraz
silniejszebodźce,areprezentacjeHolokaustuwobiegupopularnym–jakzauważaGaryWeissmann–stają
sięcorazbardziejdrastyczne74.PraktykowanawMuzeumAuschwitz-Birkenaufetyszyzacjaautentyczności
możewięcwrazzupływemczasustawaćsięcorazmniejskutecznymmagnesemdlaturystówspragnionych
mocnychwrażeń.Paradoksalniewłaśnieztakim„odatrakcyjnieniem”należałobywiązaćprzyszłośćtego
wyjątkowegomiejscapamięci.
FetyszyzacjaautentyzmuwupamiętnieniachZagładyrodzinierozstrzygalnesprzeczności.Skutkuje
zjednejstronygłębokimprzekonaniemonarracyjnympotencjalnerzeczy,zdrugiejzaśrodzirozczarowanie
ichniemotą.RzeczynależącedoofiarZagładysąpostrzeganealbojakonośnikipamięcioichżyciu,albo
przeciwnie–wystawianietychprzedmiotównawidokpublicznyjesttraktowanejakopowtórzeniegestu
nazistowskiejprzemocy,nieustanneponawianiereifikacji.Świadectwarecepcjiobiektówmającychstatus
autentykuświadcząoichwyjątkowosilnymwpływienaemocjeodbiorcówalboodwrotnie–obraku
oczekiwanegooddziaływania.SakralizacjaprzedmiotówzwiązanychzZagładąmiewarewerswpostaci
profanacjizrównanychznimiszczątkówludzkich.Nierozstrzygalnycharaktertychsprzecznościwznacznej
mierzewynikazezróżnicowanychnastawieńikompetencji,jakiereprezentująosobyzwiedzającemiejsca
pamięci.JakzauważaAnnaZiębińska-Witek:„Znaczenieautentycznychimaterialnychpozostałości