Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wlatach1968–1969–wtedywłaśnieuświadomiłsobie,żektośmusiprzejąćobowiązekopiekinadgrobami
ichprzodkówiwnaturalnysposóbwziąłnasiebietozobowiązanie.Kiedywlatachsedemdziesiątych
powstałŻydowskiUniwersytetLatający(grupasamokształceniowawzakresiehistorii,kulturyihistorii
Żydów),któregoPanJanekbyłaktywnymuczestnikiem,pozwoliłmuzacieśnićwięzizżydowskim
środowiskiemorazpogłębićwiedzęnatematyzwiązanezjudaizmemiżydowskąkulturą.Dotejgrupy
samokształceniowejJanJagielskiwszedłjużjakoekspertodsprawkulturymaterialnej–główniecmentarzy
isynagog.
ZjeździłPolskęwzdłużiwszerz,zawszeznieodłącznymaparatemfotograficznyminotatnikiem,
wykonującpionierskąpracęspisywaniaifotografowaniamaterialnychpozostałościpozamordowanych.
Docierałdomałychmiasteczek,gdziejużprawieniktzmieszkańcówniepamiętał,żekiedykolwiekżyła
tamżydowskaspołeczność.Wtychpodróżachnieustanniezadawanomudwapytania:czyjestŻydem
idlaczegozajmujesiętematykążydowską.Odpowiadałpoprostu:„adlaczegonie?”.
Stopniowodziałanianarzeczzabytkówżydowskichzaczęłyprzybieraćbardziejformalnekształty
–zinicjatywym.in.JanaJagielskiegonapoczątkulatosiemdziesiątychpowstałSpołecznyKomitetOpieki
nadCmentarzamiiZabytkamiKulturyŻydowskiejprzyTowarzystwieOpiekinadZabytkami.Stałsię
onmiejscemkontaktudlawszystkichterenowychdziałaczy,którymnaserculeżałloszabytków
żydowskich.TowłaśnieonipisalidoPanaJankaiSpołecznegoKomitetu,przesyłającdokumentację
zdjęciowąniszczejącychobiektów,radzącsięiwymieniającdoświadczeniami.
EtatwŻydowskimInstytucieHistorycznym,któryJanJagielskiotrzymałw1991r.,pozwolił
mupotrzydziestulatachporzucićpracęgeochemikaiwcałościpoświęcićsiępasjidokumentacyjnej.
WŻIHstworzyłodpodstawDziałDokumentacjiZabytków(obecniePracowniaDokumentacji
Dziedzictwa),któregofundamentemstałysiękorespondencjaimateriałyzebraneprzezSpołecznyKomitet
Opieki.SzczególniebogatadokumentacjadotyczyłaWarszawyiskładałasięzbezcennejdlavarsavianistów
kolekcjizdjęćprzedwojennychulicstolicy.
W1991–1993wrazzEleonorąBergmanJanJagielskiprowadziłgigantycznyprojektopisaniawszystkich
żydowskichcmentarzynatereniePolski.Razemzlicznągrupąwspółpracownikówzidentyfikowałwówczas
1008cmentarzy,zczegodokładneopisysporządzonodla855.Pracataczęstospotykałasię
zniezrozumieniem,anawetwrogością.Wewspomnianymwywiadziez2005r.Jagielskimówił:
„WUrzędziedosprawWyznańniktnamniedziękował,uważano,żerobimywrogąrobotę,wyszukujemy
nasiłęjakiścmentarziwetujemyrządowedanewysyłanedoróżnychorganizacjiżydowskichnacałym
świecie”.
W1993r.JanJagielskizostałprzewodniczącymFundacjiWiecznejPamięci,którejzadaniembyło
koordynowanie,organizowanie,prowadzeniepraczwiązanychzrestaurowaniemiupamiętnieniem
cmentarzy,synagogiinnychzabytkówreligiiikulturyżydowskiej.
JanJagielskijestautoremkilkuistotnychpublikacji,m.in.Zachowanesynagogiidomymodlitwy
wPolsce.Katalog(Warszawa1996),orazartykułuŚladyobecności.Synagogiicmentarze[w:]Następstwa
zagładyŻydów.Polska1944–2010(Lublin2011);obiepozycjewspółautorstwaEleonoryBergman.
ZpewnościąkażdyczytelnikalbumuNiezatarteśladygettawarszawskiego(Warszawa1997,
współautorstwozTomaszemLecem)zachowanazawszewpamięcitęksiążkę,wktórejJanJagielski
nałożyłnazdjęciawspółczesnejWarszawyfotografiezgetta,wprzejmującysposóbożywiająchistorię.
Kolejnymniezwykleważnymprzedsięwzięciembyłoupamiętnieniegranicwarszawskiegogetta
wewspółczesnejtkancemiejskiej.DoprojektuautorstwaEleonoryBergmaniTomaszaLecaPanJanek
wybrałzdjęcia,któremożemyterazoglądaćnastelachitablicachupamiętniającychgetto.Niezwykle
ważnymprzedsięwzięciembyłowykonanie(wrazzEleonorąBergman)nazlecenieStołecznejPracowni
DokumentacjiDóbrKulturopracowaniakonserwatorskiegocmentarzaprzyul.Okopowej.Wiedza,którą
spisał,tojedynieniewielkaczęśćtego,coPanJanekwiedział–mnóstwoszczegółów,powiązań,nazwisk
zachowywałwpamięciidzieliłsiętymiinformacjaminajczęściejwczasienieformalnychrozmów,akażdy,
ktozadałpytanie,mógłliczyćnabarwną,wielowątkowągawędę.
NiemalżedoostatnichlatswojegożyciaJanJagielskibyłinicjatoremwieluupamiętnieńodsłanianych
wróżnychmiejscowościachwcałejPolsce,animowałuroczystości,spotykałsięzlokalnymidziałaczami,
ajeszczechętniejzmłodzieżą,którąpotrafiłzaktywizowaćwokółwspólnegocelu.Dopókipozwalało
muzdrowie–podróżowałiuczestniczyłwwydarzeniach„wterenie”.Dokońcauzupełniałswojąkolekcję