Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Otępieniealzheimerowskiezperspektywygerontolingwistyki...25
woływaniu)nazwtowarzyszysyndromTOT(ang.tip-of-the-tonguestate),czyli
charakterystyczny„stanmetakognitywny”(Kornell,Metcalfe,2006,s.248,za:
Rutkiewicz-Hanczewska,2016,s.90-92),araczejuczucie,żejestsiębliskowy-
szukanianazwydocelowej,rozumianejako„mamtonakońcujęzyka”
.Zjawisko
TOTpolegawięcnatym,żeosobaniemożeprzywołaćszukanejnazwy,alenie-
jednokrotniemazachowanąpamięćpierwszej/ostatniejliterylubsylabysłowa
docelowego(Kielar-Turska,Byczewska-Konieczny,2014,s.437-439).Zaburze-
nianazywania,rozumianejakoproblemywprzypominaniusobienazwrzeczy,
przedmiotów,miejsc,imionznanychosóbitp.,określasięterminemdysnomia/
anomia.
Kolejnymzasadniczymobjawemzaburzeńjęzykowychwotępieniualz-
heimerowskimsązaburzeniasprawnościinterakcyjnych.Wwypowiedziach
dialogowychosóbzchorobąAlzheimerastwierdzasiębowiem:problemyzre-
ferencją,nieoczekiwanezmianytematówrozmów,wtrącaniesłów,wyrażeńlub
tematówzpoprzednichrozmów(perseweracje),wycofywaniesięzrozmowy,
długiepauzy,milczenielubnadmiernywerbalizm,automatyzmyikomentarze
metajęzykowe.Uchorychwystępująrównieżtrudnościwbudowaniulogiczno-
treściowejstrukturywypowiedzimonologowej(Domagała,2007;2015).Wtór-
neobjawytrudnościleksykalnychuwidoczniająsięwięcnapłaszczyźniesyntak-
tycznejwypowiedzi.Zakłóceniawstrukturzesyntaktycznejzdańczydłuższych
wypowiedziosóbzotępieniemalzheimerowskimnależywiązaćzdotykającymi
teosobydeficytamileksykalno-semantycznymi(Domagała,2018,s.98).
Cowięcej,osobywłagodnejiumiarkowanejfazieotępieniaalzheimerow-
skiegomająkłopotyzbudowaniemwypowiedzipisemnychorazzczytaniemze
zrozumieniem.Problemempozostajedlaosobychorejdekodowanieznaczenia
przeczytanegotekstuorazumiejętnośćpisaniazesłuchuprzyjednocześniedość
długozachowanejtechniceczytaniaipisania.
Uosóbzotępieniemalzheimerowskimujawniająsiętakżezaburzeniaspraw-
nościnarracyjnych,czylitrudnościwzakresiekreowaniawypowiedzidetermino-
wanychgatunkowo(różnychformopisuiopowiadania).Wskazujesięnaistotne
trudnościzrealizacjąwypowiedziwaspekciesuperstrukturalnym-zaktywizo-
waniemwzorcówformalnychbądźzachowaniemichwtokurealizacjiwypowie-
dzi(Domagała,2015a,s.427).
Zaburzeniuwotępieniualzheimerowskimulegająponadtosprawnościko-
munikacyjne.Dotycząonezaburzeńwzakresiejęzykowejsprawnościspołecznej
(umiejętnościdostosowaniawypowiedzidorangispołecznejwspółrozmówcy),
sytuacyjnej(umiejętnościrealizowaniawypowiedziadekwatniedodanejsytu-
acjikomunikacyjnej),pragmatycznej(umiejętnościosiąganiaceluwypowiedzi
irealizacjiintencjikomunikacyjnej)(Domagała,2007;2015;2018,s.152-176).
