Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
WojciechOrganiściak
pomnieć,żekrytykastosowaniatorturprzybierałanasilewrazzrozwojem
koncepcjihumanitarnychwprawiekarnym,szczególniewdrugiejpołowie
XVIIIw.WRzeczypospolitejszlacheckiejtendencjetenaszersząskalępoja-
wiłysięwpoczątkowymokresierządówStanisławaAugusta,aichukoronowa-
niembyłauchwałasejmuz23października1776r.,namocyktórejbezwarun-
kowoibezjakichkolwiekśrodkówzastępczychzniesionotenokrutnyśrodek
dowodowy13.
RozważanianadkoniecznościąreformyprawasądowegoSkrzetuskikon-
tynuowałwswoimnajważniejszymdziele1Prawiepolitycznymnarodupol-
skiego,wktórymprzyokazjiuwagnadstanemmieszczańskimorazmiastami
obszernieprezentowałźródłaprawamiejskiegoobowiązującewRzeczypo-
spolitejszlacheckiej,akcentującjednocześniekoniecznośćichzmian.Swoje
przemyśleniarozpocząłodwskazania,żemiastakrólewskiencodosukcessyi,
testamentów,postępkuprawnego,czynieniasprawiedliwościitd.rządząsiępra-
wemmagdeburskimalbochełmińskim”.Wedługniego,tenostatnisystem,poza
miastamipruskimi,obowiązywałtakżewWarszawieorazwwiększejczęści
księstwamazowieckiegoiwwojewództwiepłockim.Napozostałymobszarze
Rzeczypospolitejobowiązywałoprawomagdeburskie.Skrzetuskiprzypomi-
nał,żetenostatnisystempowstałjeszczeznadaniaOttonaI,anaziemiach
polskichzacząłfunkcjonowaćzasprawąksięciaśląskiegoHenrykaBrodatego
orazLeszkaCzarnego,któryznaczącoposzerzyłzasięgkolonizacjinaprawie
niemieckim.Zdaniemuczonegopijara,największezasługidladominacjipra-
tuskimógłjużkorzystaćztłumaczeniadziełamarkizazMediolanupiórainnegopijara1
TeodoraWagi.C.Beccaria:Oprzestępstwachikarach.Wykładzfrancuskiegonajęzykpol-
ski.Tłum.T.Waga.Brzeg1772,s.63183.Szerzejnatematpolskiegohumanitaryzmuzob.
A.Lityński:Międzyhumanitaryzmematotalitaryzmem.Studiazdziejówprawakarnego.Ty-
chy2002,s.11inast.Literaturapolskanatematstosowaniaizniesieniatorturjestbardzoboga-
ta.Zob.np.:OntheHistoryoftheTortureAbolitionandFreeExpressioninthePolishCriminal
Procedure.Ed.S.Waltoś.Warszawa1Kraków1983;M.Klementowski,E.Skrętowicz:
ZdziejówzniesieniatorturwPolsce.W:nStudiaKryminologiczne,KryminalistyczneiPeniten-
cjarne”.T.9.Red.B.Hołyst.Warszawa1979,s.3631383.Należypodkreślić,żeJerzyMichal-
skipodsumowałdotychczasowydorobeknaukiwomawianymzakresie.J.Michalski:Jeszcze
okonstytucjisejmu1776roku.„Konwikcjewsprawachkryminalnych”.nKwartalnikHistorycz-
ny”1996,T.103,z.3,s.891101.Zob.też:M.Affek:Związkipolsko-włoskiewnaukachpraw-
nych(176411795).ZdziejówhumanitaryzacjiprawakarnegowPolsce.Warszawa1995,s.29;
M.Mikołajczyk:KilkauwagotorturachwprawieziemskimwPolsce.W:Zdziejówsądów
iprawa.Red.A.Lityński.Katowice1992,s.55158;Idem:Zdziejówwymuszaniazeznań
wPolsce(napodstawiepraktykikrakowskiegosądumiejskiegowIIpołowieXVIIIwieku).
W:nProblemyPrawaKarnego”.T.21.Red.K.Marszał.Katowice1995,s.86inast.Por.też:
W.Uruszczak:Korekturaprawz1532roku.Studiumhistoryczno-prawne.T.1.Warszawa
1990,s.141;J.Koredczuk:OrdynacjakryminalnaJózefaIzroku1707.Zdziejówprocesu
karnegonaŚląskuwpierwszejpołowieXVIIIwieku.Wrocław1999,s.97inast.
13VoluminaLegum[dalej:VL].T.8.Wyd.J.Ohryzko.Petersburg185911860,s.5461
547.