Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dyskursudotyczącegoautorytetu,trzebasięzdobyćnaperegrynacjewpoprzekpodziałówakademickich
nadyscypliny,anawetjednocześniepokonywaćichograniczeniairamyproblematyzowaniakategorii.
Okazałosię,żetypoweujęciapedagogiczneczybadaniapsychologiczne,atakżeopisysłownikowe
charakteryzująsięuproszczeniami,nadktóryminiewolnoprzechodzićobojętnie.Konfrontacjaargumentów,
jakiewysuwam,czyzktórymisięzmierzam,może–mamnadzieję–posunąćustaleniaiinterpretacje
dotyczącekategoriiipojęciaautorytetuomilimetralbowręczrokświetlnydoprzodu.Ztegopowodunarracja,
pozamoimkomentarzem,maformęrozbudowanychrekonstrukcjimiejscreprezentatywnychdlaconajmniej
kilkunastu,jeśliniewięcej,stanowiskczołowychhumanistów,zconajmniejkilkudyscyplinnauk
społecznych.
Sygnalizującgłównąideęmojegotekstu,pragnęwskazaćnawypracowanieprzezemnieuzasadnienia
koncepcjinarzucającejswojąstrategięwbrewnagminniepokutującymwśródpedagogów(iponiekąd
psychologów)skłonnościomdoafirmowaniastrategiisprawowaniawładzy,naśladowania,dyscyplinowania
czymodelowania,posłuszeństwaiuległościjakopodatnościnawpływidziałaniaopartegonapełnymzaufaniu
igotowościdoakceptacji.
Powstajątutymczasemzrębydlapostulowanejprzezemniewizjikulturowejautorytetusymbolicznego,w
którymparadygmatycznympunktemwyjściajeststosunekdo„wielkichfilozofów”,atakżenieredukowalny
pluralizmafirmacjiwielkościczystatusubycia„klasykiem”wrozmaitychobszarachwiedzy.Kontekstem
wyjściowymjestwizjakulturyjakopamięcisymbolicznejtekstów,któremająpozostaćdlanasżywotne,
życiodajne,pomocnewposzukiwaniuwłasnejdrogimyślowej,wkształtowaniuwyobraźniidyscypliny
twórczej.
Chodzioautorytetsymboliczny,któryzamiastwzorcadoimitowania(irytującegowwielutekstach)
bezrefleksyjnegooperowaniapostulatemnaśladowania,funkcjonujejakoważneźródłoinspirowania,czyli
dawaniadomyślenia,nienazasadziepodawaniaizadawaniatreścigotowychdoprzejęcialubprzejęciasię
nimi,aledlapobudzanianawetwstrząsemichoćbywywołanymwnasznaczącymsprzeciwem,wzderzeniuz
innymiimpulsami,lekturamiidoświadczeniami.Mamydoczynieniazzaproszeniemdopójściapośladach,
niewsensienaśladowania,aleśledzeniawysiłkumyślowego,poznaniarozmaitychpułapek,trudnościi
konsekwencji,którychsamibyśmynieodkrylibezkontaktuztak„znaczącymInnym”.Autorytetem
symbolicznymjestwtejperspektywieten,kogowartopytać,kogozmaganiawartośledzić,nieoczekującprzy
tymwiążącychizamykającychkwestieodpowiedzi,araczejotwierającychdopowiedzeńczypodpowiedzi.
Autorytetsymbolicznytotaki,zktórymwarto,naszymzdaniem,toczyćspór,którywidzidalej,zaskakująco,a
przynajmniejinspirującoinaczej,którywyróżniamyuznaniem,żewartoprzyjrzećsięjegomyśleniu,
wysłuchaćgo,niezakładającobowiązkuposłuchu,alejakozachętydosprawdzeniasamegosiebiewzakresie
tego,nacomniesamegostać.Warunkiemuzyskiwaniaimpulsówdowłasnegomyśleniastajesięztej
perspektywywysiłekotwierającynaobcowaniezmnożącymisięautorytetami,bezpotrzebydzieleniasię
perspektywąwłasnegomyśleniazżadnymznich.Naszeotwarcienaautorytetniemusimiećnic(znowu
wbrewopowieściomorzekomychcnotachnauczycieli–kandydatównaautorytet–jakowarunkusinequa
non)wspólnegozuznaniemjegowalorówosobistych,którychmożemynieznać,alboznającje,oddzielać
odwartościdziełaczystanowiskazajmowanegowjakiejśkwestii.Autorytetsymbolicznymożebyćrezultatem
wdzięcznegopoczucia,żewartobyłosięznimskonfrontować,bozawdzięczamymucośistotnegodlanas
samych,zresztąbyćmożebezzwiązkuzjegointencjami,wkońcutekstyżyjąwłasnymżyciemisąszansądla
odbiorcywtrybieinterakcji,niereglamentowanejprzezżadneramyinterpretacyjneczynakazyioczekiwania.
Autorytetemstajesiętaosoba,którejspotkanie(choćbywwarstwiehistoryczniedostępnegoprzekazu)było
ważnedlanaszegorozwoju,którąuznajemyzakatalizatornaszychprzemianwewnętrznych,wobecktórej
mamydługwdzięczności,choćbezpoczuciapełnejuległości.
Mamteżwrażenie,żewświetleprzeprowadzonychanalizuzyskujemykryteriumpozwalającenakrytyczne
weryfikowanierealnego–iobnażaniepozorowanegojedynie–odniesieniado„klasyki”myśli.Odsłaniamyteż
pułapkiutratytwórczegokontaktuzhistoriąinteresującejodbiorcędyscyplinynaukowej,wtymprzypadku
pedagogiki.Warunkiembyciaautorytetemczyklasykiemjestto,abyumiećuczyćsięodniegoiumieć
ukazywaćżyciodajneefektytejnaukiwewłasnympostępowaniuintelektualnym.Wprzeciwnymrazie
uczestniczymywoszustwiekulturowym,któregoprzejawytakczęstodająosobieznaćwksiążkach
przygotowywanychnastopnienaukowe,inietylko.
Wartopodkreślić,żetzw.kryzysautorytetówjesttaknaprawdękryzysemzapotrzebowanianaautorytety
albokryzysemgotowościdosamokrytycznegouznaniawartościinnych,niedonaśladowania–wbrew
nagminnym,banalnymwyobrażeniomoautorytecie–aledosięganiadonichjakowskazującychślady,
poktórychwartosamodzielnieiść,alenawłasneryzykoiwewłasnymstylu,dlaodsłonięciajakiejś
niedostępnejtajemnicy,dlapokonanianierozpoznanegoceluczywyzwania.Presjarozmaitychsyndromów
aroganckiejprzeciętności,czytowwersjipostawyczłowiekamasowego(obecnego,jakpisałJoséOrtegay
Gasset,„poobustronachkatedruniwersyteckich”),czykonsumenta„płynnejnowoczesności”wujęciu
ZygmuntaBaumana,czynarcyza,generujeodmowęuznaniaznaczącejróżnicy,uczącejpokoryimobilizującej
