Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
bogatsiilepiejżyli.WtensposóbświadomieipodświadomiePola-
cyprzejmowaliwzoryzachowańcodziennychirozwiązaniainsty-
tucjonalne.Rosjabyłauważanazakrajpodkażdymwzględem
gorzejfunkcjonującyistanowiłapunktnegatywnegoodniesienia.
Wszelkiewzorcestamtądpłynącebyłyodrzucaneistaranosię
postępowaćinaczejtylkodlatego,żetakpostępowanowRosji.
StosunekdoAustriibyłdośćambiwalentnyitrudnydosprecyzo-
wania(Hryniewicz2003).Jeślizatemokażesię,żenabadanym
przeznasobszarzemłodzimężczyźnidysponująwiększymiwarto-
ściamiwysokościimasyciałaorazdynamikatrenduzmianbyła
równieżwiększa,tootrzymamywsparciehipotezy,iżnastępowało
kształtowaniesiępozytywnychwzorcóworazwyższychstandar-
dówżyciaprzezswoistyprocesakulturacji.Możemyjednocześnie
przyjąć,żezachodniewzorykulturoweitechnologicznenajszyb-
ciejprzejmowałyteziemiepolskie,któreleżałynajbliżejgranicy
zachodniej,potemwzoryteprzenikałystopniowonawschód.Być
możedojdziemydokonkluzji,żeokreszaborów(przynajmniejna
tereniezaborupruskiego)nieodbiłsięnegatywnienawłaściwo-
ściachbiologicznychpopulacjipolskiej.Natomiastbycie„elemen-
tem”niemieckiejpotęgigospodarczejorazprzenikaniezdobyczy
cywilizacyjnychsprzyjałostopniowemupowiększaniusięwysoko-
ściimasyciała,awięctrendowiogólnoeuropejskiemu.
Interesującawydajesięrównieżmożliwośćudzieleniaodpo-
wiedzinapytanie,którenasuwasięwczasiebadańwysokości
imasyciałapoborowychurodzonychwdrugiejpołowieXIXina
początkuXXwieku:czyprzejściedemograficznemogłospowodo-
waćzmianywrozmiarachciałaideterminowaćtrendsekularny
orazwpływaćnajegodynamikę?Zgodniezopisemzjawiska
„przejściademograficznego”Notesteina(1945)zmianyrelacjipo-
międzypłodnościąiumieralnościąsąwywoływaneprzezfunda-
mentalnezmianyspołeczne,jakienastępowałyzpoczątkiemepo-
kiindustrialnej.Przejścieodgospodarkifeudalnejdogospodarki
wolnorynkowejpoprawiałosytuacjęspołeczno-ekonomicznągrup
ludzkich,cozkoleidrastycznieobniżałoumieralność(zwłaszcza
dzieci).Oileprzyzłychwarunkachekonomicznychikiepskiej
gospodarceopartejnafeudalnymsystemiewłasności,dobórna-
turalnyfaworyzujeosobyomałychrozmiarachciała,toprzejście
demograficznemogłozmienićkieruneknaciskówselekcyjnych.
Wlepszychwarunkach,którezwłaszczanaterytoriumzaboru
13