Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
własnychkompetencjiizasobów(ocenawtórna),jakrównieżpowtórnejocenyskutecz-
nościsposobówzmaganiasięzobciążeniamiwystępującymiwmiejscupracy,często
wymagającejbliskichkontaktówitroskiodobroczłowieka(Sęk,1994).Zostałotowy-
korzystanem.in.wteoriachdopasowania,wktórychpodkreślasięnagrunciepsycholo-
giipracy,jakważnejestdopasowaniedopotrzebczłowiekazarównoobiektywnychele-
mentówśrodowiska,jakisubiektywnych,obejmującychsferęspostrzeganiapracy
isiebie.Todobredopasowaniezwiększającewydajnośćpracy,zmniejszająceabsencję
orazpodnoszącesatysfakcjęzpracyiżyciapodkreślajązwolennicyinterakcjonizmu
(m.in.Campbelliin.,1970;Caplan,1983;1987a;1987b;Edwards,Cooper,1990;Cox,
Ferguson,1991;Edwards,Caplan,VanHarrison,1998;Fay,Sonnentag,Fresk,1998).
Natomiastbraklubniedostatecznedopasowanieprowadzidostresupsychologicznego,
atymsamymdowypaleniazawodowego(Bańka,2000).
SchaufeliiEnzmann(1998)poddalianalizieopisywanewliteraturzeświatowej
przyczynyorazuwarunkowaniadynamicznejprogresjistresuzawodowegoorazwypa-
leniaiuporządkowaliwyodrębnioneczynnikiwkilkagrup.Przykładowo,dojednejznich
należąprzyczynywynikającezewzrostuzatrudnieniawzawodachspołecznych–anali-
zazatrudnieniawStanachZjednoczonychwskazuje,żeliczbapielęgniarek,nauczycieli
ipracownikówsocjalnychrośnienajszybciej,asątozawodyodużymryzykuwypalenia
zawodowego,wymagająbowiempomaganiaosobompotrzebującym(Rifkin,1995).
Wżyciuspołecznymobserwowanajestwostatnichlatachnarastającakoncentracja
jednostkinasobie,autokreacja,wyobcowanie,anonimowość,przyjednoczesnym
zmniejszeniuznaczeniarodzinyisąsiedztwa.Wpołączeniuzproblemamiśrodowiska
pracy,wktórympracownikomstawiasięcorazwyższewymaganiawodniesieniudoich
umiejętności,kompetencji,wydolności,dyspozycyjnościijakościwykonywanychusług
(Paoli,1997),możetopowodowaćnasileniesięstresuorazwypalenie.Zauważyłto
równieżLasch(1979),dodając,żepoczuciezagrożeniainadmiernakoncentracjana
sobie(narcyzm)pozostająwzwiązkuzmniejszymiumiejętnościamiradzeniasobie
zfrustracjąinapięciem.
Wypaleniezawodowemożewynikaćrównieżznierealistycznychoczekiwańpra-
cownikówwobecpodejmowanejpracy,sposobupełnieniarólzawodowychczymożli-
wościosiągnięciapozycjispołecznejpoprzezwykonywanąpracę,jakrównieżzupadku
prestiżuwielutradycyjnychzawodówspołecznych(Cherniss,1980a).
Tucholska(2003)jestpodobnegozdania,szczególniewodniesieniudopoczątkują-
cychpracowników,twierdząc,żerealiapracy–pełneprzepisów,reguł,norm,sztywnych
ramowychterminów,czyniąrzeczywistośćzawodowąróżnąodwyobrażeńiprzekonań
oniezależnościiswobodziepracownika,coczęstobywastresogenne.Ponadtozniechę-
cenieirozczarowaniamogąnasilaćniechęć,kiedypracępostrzegasięjakowyzwanie,
dająceszansenapełnąsamorealizację,acodziennośćwpracyniestetyłączysięzwyko-
nywaniemrutynowychczynności.Autorkatatwierdzirównież,żefrustracjęmogąspo-
wodowaćniespełnioneoczekiwaniacodootwartych,życzliwychrelacjiwśródwspółpra-
cowników,gdyżosobapodejmującazatrudnieniemożedotkliwieodbieraćrywalizację,
konkurencyjność,brakufnościiżyczliwościwmiejscupracy.Częstomłodypracownik,
np.pielęgniarka,dodatkowozakładaoptymalnąwspółpracęzpacjentamiijestprzeko-
nana,żerelacjebędąpełnezrozumieniaiżyczliwości,natomiastdoświadczeniepokazu-
je,żewiększośćpodopiecznychzachowujesięinaczej,copowodujewyczerpaniesił
