Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
WprowadzeniedoproblematykiwyobraźniŹ
niezdyscyplinowanyaspekt-niekontrolowanawolnośćform,wymykają-
cychsięnaszejwoli,drugiezaśtoobrazypojawiającesięnaswychwłaści-
wychmiejscachwumyśle,powiązanewlogicznysposób,podporządkowane
porywowiperswazji1.
Wteoriachfilozoficzno-estetycznychjużodsamegopoczątkuwyobraź-
nia,posługującsięobrazami,byłasprawnościąodtwórczo-twórczą,możli-
wościąpostrzeganiazmysłowegoczyteżquasi-postrzeganiazmysłowego.
Wtymwymiarzeumożliwiałaonaipostrzeganieświata,ikreowanieświata.
Jużzatemtu,uprogurefeksjinadnią,możnauchwycićtęjejzdolność,która
zainspirujepóźniejszychfilozofówsztuki(równieżtychwspółczesnych)
izostanieprzeznichrozwiniętajakozdolnośćnegującaprawdę,byt,istotę,
afirmującazatozłudę,pozór(fałsz).
Domenąwyobraźni,obszaremjesttwórczejipozytywnieocenianejre-
alizacji,począwszyodStarożytnościjestto,coestetyczne,główniesztuka
-wniejprzejawiasięnajdobitniejrolaifunkcjawyobraźni.Sztuka,żeby
podkreślićswąautonomięwobecinnychaktywnościczłowieka,stawiana
wyobraźnię.Czynitogłówniepoto,byukazaćodrębnośćispecyficzność
względeminnychformpoznania.WidaćtowyraźniejużwfilozofiiPlatona,
choćoddzielaonsztukęipoezję,nieprzypisującpierwszejwartościinnych
niżrzemieślniczeinaśladowcze.Nietylesztukazatem,ilepoezjaspokrew-
nionajestzwyobraźniąjakofunkcjąpozarozumową:"Bowszyscypoeci,któ-
rzydobrewierszepiszą-wyjaśniaPlaton-nieprzezumiejętnośćtorobią,
nieprzezsztukę:tylkobógwnichwstępujeioniwzachwyceniuwszystkie
tepięknepoematymówią.[Ź]Anieprędzejpotraficośzrobić,zanimbóg
wniegoniewejdzie,zanimzmysłówniestraciiniepozbędziesięrozumu.
[Ź]Tylkozbożejłaskitojednokażdyładnierobićpotrafi.[Ź]Poeciniesą
niczymwięcej,tylkotłumaczamibogów[Ź];każdegojakiśbógwzachwyt
wprawia”2.WedługPlatona,źródłempoezjiniejestrozum,poezjapojawia
sięwtedy,gdyartystarozumtraci,jesttodziałanienawskrośirracjonalne.
Wzwiązkuztympoezjarozmijasięzprawdą,jestdestrukcjąidealnejjed-
ności,siejącąfermentwduszyczłowieka.Poezja,azaniąwyobraźnia,jest
niejakodrogąboczną,czymś,cojednostkowe,cowymykasięogólnympra-
1Zob.J.STAROBiNSKi:Wskazówkidohistoriipojęciawyobraźni.Tłum.W.KWiATKOWSKi."Pamiętnik
Literacki”1972,LXIII,z.4,s.222.
2PLATON:Ion.355e,354d.Tłum.W.WiTWiCKi.Warszawa1999.
