Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.Kształtowaniesięinstytucjiwyłączeniasędziego...
nieczne,iodkażdegorozstrzygnięcia.Wepocenowożytnejstronasamo-
dzielniezgłaszałanaganę.Po1543r.naganęmożnabyłownosićjedynie
odwyrokówostatecznych.Naganamiałacharaktersuspensywny.Do
1465r.sędzianaganionyniemógłsprawowaćswoichobowiązkówizmu-
szonybyłustąpićzurzędu.Po1465r.skutkinaganyuległyzmianie.Sędzia
mógłdalejpiastowaćurząd,leczniemógłrozstrzygaćtejsprawy,wktórej
naganazostałapodniesiona.Postępowanienagannezmierzałodotego,by
sprawęnaganyrozpoznawałsądlubsędziawyższy.Postępowanietomia-
łosięodbyćszybko,sprawnieiniemogłobyćodkładanewczasie98.
Z.Pazdro,analizującsądownictwolatkonfederacyjnych(1672–1673r.),
zaznaczył,iżznaganysędziego–znanejjużwcześniejwprocesiepolskim–
wykształciłsięnowyśrodekprawnyprzeciwkowyrokowi,amianowicie
mocja99.Wliteraturzeprzedmiotuwidaćproblemnaturyprawnejmocji
orazrozbieżnościwzakresiejejkorelacjizapelacją.Jedniautorzyprzy-
znawalibowiemmocjicharakterewentualnegośrodkazastępczegowobec
apelacji100,innizaśwyraźnieodróżnialitedwaśrodkiprawnesłużące
przeciwkowyrokom101.Niezagłębiającsięwpowyższerozważania,apo-
wracającwsferęfunkcjimocji,A.Abramskizwróciłuwagę,iżwsądach
konfederacjiz1672r.mocjanieposiadałajużcharakterunagannegowobec
godnościsędziów.Nadaljednakkonsekwentniepodawaławwątpliwość
ichbezstronność,wiarygodnośćiobiektywizm102.
2.4.Okreszaborów
2.4.1.Zabórpruski
ProceduracywilnaziemzaborupruskiegozostałaujednoliconaPo-
wszechnąordynacjąsądowądlapaństwpruskichz1793r.(AllgemeineGe-
richtsordnung),obowiązującądo1877r.Dnia14lutego1807r.Komisja
98Tamże.
99Z.Pazdro,Sądykonfederacyjnezr.1672-1673,Kwartalnikhistoryczny1900,nr14,s.436.
100
S.Kutrzeba,Dawnepolskieprawosądowewzarysie,Lwów–Warszawa–Kraków1927,s.111;
J.Rafacz,Naganasędziegowdawnymprocesiepolskim,Lublin1922,s.140in.
101
T.Ostrowski,Prawocywilnealboszczególnenarodupolskiego,Warszawa1784,s.129;J.Mi-
chalski,StudianadreformąsądownictwaiprawasądowegowXVIIIwieku,cz.I,Wrocław1958,s.197–198;
Z.Zdrójkowski,Procesziemski(wo)HistoriapaństwaiprawaPolski,t.2,Warszawa1966,s.398.
102
A.Abramski,SądownictwopodczaskonfederacjiwPolsce(1672-1793),Katowice1986,
s.138–139.
46
