Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
I.Wprowadzenie
[ś]wiedzaniezbędnadozrozumieniapojęciazawartajestwkilkudomenach,któremożna
selektywnieaktywowaćwzależnościodkontekstu[ś].Topokazuje,żepojęcie[ś]
niejestczymśstałymijasnozdefiniowanym,leczwyłaniasięzokreślonychkontekstów
użycia.Wdanychkontekstachnapojęcieskładająsięelementynależącedorozbudowanej
sieciwiedzyencyklopedycznej,zorganizowanejwpostacidomen(Taylor2007:534).[ś]
określonekontekstypowodująuwypuklenieokreślonejdomeny,podczasgdyinnedomeny
(nawettencentralne”)pozostająwtle.(Taylor2007:530)
Podmiotmówiący,którydokonujetychoperacjinaróżnychdomenachwiedzy,
używającwyrażeńjęzykowych,przyjmujezawszejakiśpunktwidzenia,cowpływa
naobrazświataprzezeńkształtowanywwypowiedzi:
[ś]kategoriaP[unktu]W[idzenia]zostałauznanazaczynnikpodmiotowy,odktórego
zależykształtjęzykowegoobrazuświataisposóbjegoprofilowaniawdyskursie;dodajmy:
profilowaniarozumianegojakokreowaniesubiektywnegowariantuobrazuzokreślonego
miejscaobserwacjiiwokreślonejperspektywie.(Bartmiński,Niebrzegowska-Bartmińska
2004:323)
Dopojęciaprofilowaniazachwilęwrócimy,abyspojrzećnamożliweróżnejego
rozumienie
6
.Jużwtymmiejscunatomiastwartopodkreślić,żedostrzeżeniepod-
miotupoznaniawydajesięszczególnieważnewprzypadkubadańróżnychrodzajów
dyskursu,różnychodmianjęzykairóżnychgatunkówwypowiedzi(zob.Bartmiński
2011:242).Wklasycznychpracachkognitywistycznych(np.Fillmore’a,Lakoffa,
Langackera)podmiotten-jakokonceptualizator-byłodpoczątkuwpisanywreflek-
sjęoznaczeniujednostekjęzykaitekstu,aleniezawszebyłdookreślany,skupianosię
bowiembardziejnauchwyceniuogólnoludzkichmechanizmówkonceptualizacyjnych
(zob.Lakoff,Johnson1980/1988:143;Yamaguchi,Tay,Blount2014:8;Sharifian
2016:32),nawetjeślideklarowanokoniecznośćuwzględnianiaczynnikówspołeczno-
-historyczno-kulturowychwanalizachznaczeńsłówiwyrażeńjęzykowych,zgodnie
zujęciemdoświadczeniowym(zob.np.Lakoff,Johnson1980/1988:29-31,144-145,
254-256;Lakoff1987/2011:301-334;Langacker1995:75).CharlesJ.Fillmore(1982:
135-136)podkreślałodpoczątkuistotnąrolęwiedzyoświecie,nabywanejwwyniku
jednostkowychizbiorowychdoświadczeń,takżekulturowych,wrozumieniuznaczeń
słów,twierdzącm.in.,żen[e]lementyznaczeniowewjęzykuistniejątylkowzwiązku
zuwarunkowaniamizakotwiczonymiwludzkimdoświadczeniuiwludzkichinstytu-
cjach”(cyt.za:Tokarski2006b:39):
[ś]rozumieniesłowawynikanietylezminimalnegozestawucechodróżniających,lecz
zszerokorozumianejwiedzynatematwzorcówdziałaniaczłowiekawrzeczywistościspo-
łecznej,znormizwyczajówobowiązującychwdanymspołeczeństwie,zpraktykiposłu-
giwaniasiękonkretnymirzeczamiitp.Wiedzata-ujętawkonceptualnesceny-stajesię
niezbędnymwarunkiemnietylkorozumieniakonkretnegosłowa,lecztakżeaktywowa-
6
OróżnicachwrozumieniuterminówprofiliprofilowaniewujęciachJerzegoBartmińskiegoiRonalda
Langackera-zob.Grzegorczykowa2012h,Majer-Baranowska2004,Muszyński1998.Szerzejokoncepcji
lubelskiej-zob.Niebrzegowska-Bartmińska2015.
