Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
podstawne.Wmłodości,przebywajączdalaodrodzinnegogniazda
byłskłonnyulegaćrozmaitymnałogom,zwłaszczapróżniactwu,złe-
mutowarzystwuinadużywaniualkoholu.PoożenkuzMariąCecylią
hrabiankąGrocholskądoznałwprostcudownejprzemiany,stającsię
szlachetnymiwartościowymczłowiekiem,alewtedyzkoleiprzyszła
nieuleczalnachoroba,którautrudniałaapotemuniemożliwiałamu
angażowaniesięwpraceobozupolitycznegoCzartoryskichzwanego
HotelemLambert.MarianKukiel,powołującsięnaopinięoksięciu
wyrażonąprzezWalerianaKalinkę,stwierdził,żenależałondogrona
osóbDwybitnieuzdolnionych”.Mimoto,Dpozostałwcieniu”ponie-
ważwobecsprawypolskiejbyłsceptykiemitoosłabiałownimentu-
zjazmdoprowadzeniakonsekwentnychdziałańnarzeczniepodległo-
ści.NatomiastDciężkachorobabyłanietylkoprzyczynągłównąale
tłemdotamtychduchowychzjawisk”2.Wydajesię,żebardzotrafnie
aponadtopięknie,scharakteryzowałaWitoldajegomałżonka.Wli-
ściedopewnejosoby,zachwyconejcharakteremksięcia,ripostowała:
Dbotosercewyborne,delikatnośćidobroćwielkaadotegoumysł
oświeconyirozsądkiemozdobiony”3-
WliteraturzehistorycznejWitoldCzartoryskipojawiasięspora-
dycznie,przyokazjitematówzwiązanychzAdamemJerzymCzarto-
ryskim,gen.WładysławemZamoyskim,WładysławemCzartoryskim
idyplomacjąHoteluLambert,zwłaszczawdobiewojnykrymskiej
orazpowstaniastyczniowego.Sątojedyniekrótkiewzmianki,przed-
stawiająceksięciajakożołnierzaipolitykaemigracyjnego.Majązatem
charakterfragmentarycznyiniezawierająinformacjiożyciuprywat-
nymanioszczegółachzwiązanychzjegodziałalnościąnarzeczsprawy
polskiej.Fakttenzaskakujezwłaszczawobecbogatejdokumentacji
źródłowej(głównierękopiśmiennej)zepoki,dotejporyprawiezupeł-
nieniewykorzystanej.
2M.Kukiel,CzartoryskiWitoldAdam,[w:]Polskisłownikbiografczny,t.IV,
PAU,Kraków1938,s.300.OryginalnawypowiedźKalinkibrzminastępująco:
DX.WitołdCzartoryski,zktórymtemiczasydośćdługorozmawiałem,mabardzo
dużorozumu,alewłaśniewtemchybia,żemagozawielewmiaręwoli,którąsobie
wyrobił.Tenbezsilnyrozumgnębigozamiastkrzepić,bomuodsłaniawszystkiesła-
bestronynaszegopołożenia,azżadnejdobrejbrakchęciniedozwalakorzystaćś”
(W.KalinkadoWł.Zamoyskiego,[b.m.]10I1857,[w:]JenerałZamoyski1803-1868,
t.VI[1853–1868],NakłademBibliotekiKórnickiej,Poznań1930,s.240–241).
3BPPrkps798,M.zGrocholskichCzartoryskadoN.N.,Chaugy,28VII1859.
~8~
