Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Królewskiwizerunek
dalszyplan,stanowiącjedyniepunktwyjściadotworzeniaopowieści.Historyk,
bądźautorprozyhistorycznej,musiwięcwziąćpoduwagę,jakiegotypuopowieść
możnaztychfaktówwysnuć,awtymcelumusidokonaćwyboruodpowiedniego
schematufabularnego.Rozpatrującdzieładziewiętnastowiecznychhistoryków
(Micheleta,Rankego,deTocqueville’aiBurckhardta),White-któryrozwijatu
hipotezęFrye’azksiążkiAnatomyofCriticism(Anatomiakrytyki,1957)-dochodzi
downiosku,żedostępnesączteryschematyfabularne:epos(romans),komedia,
tragediaisatyra,którymkolejnoprzyporządkowujedziełaswoichpoprzedników:
Analizująckonkretnysplotwydarzeń,historykzaczynadostrzegaćmożliwąformę
narracyjną,wktórątewydarzeniamogąsięułożyć.Wyjaśniając,dlaczegodanyzespół
wydarzeńprzybrałkształt,którywydajesiędlaniegowłaściwy,dokonujeonfabula-
ryzacjiswojegoopisujakookreślonegorodzajuopowieści.Wprocesieodbiorutego
opisuczytelnikstopniowouświadamiasobie,iżhistoria,zktórąmadoczynienia,
należydookreślonegorodzaju:romansu,tragedii,komedii,satyry,eposuitd.,ikiedy
jużrozpoznaklasęlubtyp,dojakiegodanytekstsięzalicza,doświadczapoczucia,że
składającesięnaopowieśćwydarzeniazostaływyjaśnione1.
Schematromansubądźeposuzawierawsobiezasadniczoopowieśćosa-
mopoznaniu-lubteż,jakzaznaczaWhite,samorozpoznaniu(self-identification)2.
Bohaterzdobywadoświadczenie,któreumożliwiamurozwójizwycięstwonad
ograniczeniamiświata.WzorcemtakiejopowieścisąpodaniaoświętymGraalu,
legendyrycerskielubmityoodrodzeniuistotyboskiej.Zawierająonemotywy
walkidobraizła,światłaiciemności,motywywyzwoleniaiodkupieniawin.
Schematsatyryoferujespojrzenieprzeciwne,zamiastodkupieniaprzedstawiając
spętanieirozdarcie(diremption)3.Bohaterokazujesiębyćwięźniemwświecie,
niezdolnyjestprzeciwstawićsięskuteczniejegomocy.Ludzkaświadomośćiwola
ostatecznieokazująsięniewystarczające,abyprzekroczyćprawaśmierciprzed-
stawianejjakonieprzejednanyprzeciwnikczłowieka.Komediaitragedia,każda
naswójsposób,umożliwia,zdaniemWhite’a,przynajmniejczęściowyrozejm
pomiędzyczłowiekiemiświatem.Wkomediimożliwejesttymczasowepogodze-
niepomiędzytym,conaturalneitym,cokulturowe;atakżepomiędzyludźmi
reprezentującymiróżnewartości.Wyraźnymznakiemtakiegopodejściasączęsto
wykorzystywanewkomediimotywywspólnegoświętowania,podkreślającego
szczęśliwezakończenie.Wtragediiradosneświętaniewystępują,chybażedla
ukazaniailuzorycznościświata,jednaknieuchronnyupadektragicznegobohate-
raniesiezesobąprzynajmniejchwilowystanharmoniipomiędzyczłowiekiem
ijegootoczeniem,wynikającyzuświadomieniasobieregułrządzącychświatem.
JakzauważaEwaDomańska,spośródróżnychsposobówwyjaśnianiahistorii,
HaydenWhitenajwięcejmiejscapoświęcawłaśniewyjaśnianiupoprzezwzorce
1H.White,Teksthistoriograficznyjakoartefaktliteracki,[w:]Poetykapisarstwahistorycznego.
Tłum.M.Wilczyński.Kraków:Universitas,2000,s.68-87.
2H.White,Metahistory:thehistoricalimaginationinnineteenth-centuryEurope.Baltimore:Johns
HopkinsUniversityPress,1973,s.8.
3Ibid.,s.9.
