Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Światwlatach1800-1850
Europa1850roku
formowanie
NowegoŚwiata
anglosaskacywilizacja
AmerykiPółnocnej
skutkipostępu
industrializacji
życiewmieście
energiąEuropejczyków.Lecztestolatnietylkozmieniłyświat,zmieniłyteżEuropę,
zwłaszczajejczęśćzachodnią,itoniedopoznania.Europa1750rokujeszczebardzo
przypominałatęsprzed2-3iwięcejstuleci,natomiastEuropa1850roku,przynaj-
mniejwjejzachodniejczęści,byłajużbardzoodmieniona.Owestolatzmieniłyją
wwiększymstopniuniżwcześniejszekilkastuleci.Zmieniłyjąteżwewnętrznie.Na-
stępstwemtegobyłopojawieniesięobokstarychgranicpolitycznychikulturowych,
nowychgraniccywilizacyjnych,którewyraźniezaczęłydzielićstarykontynentnanowe
regiony.Towszystkodokonałosięzasprawąprzemysłowejimiejskiejcywilizacji.
WwiekuXVIIIiXIXukształtowałysiędwienowecywilizacjeświatowe:jedna
wAmerycePółnocnej,drugawAmerycePołudniowej.Obiezczasemzaczętonazywać
NowymŚwiatem.ÓwprocesformowaniasięcywilizacjiNowegoŚwiatarozpocząłsię
jeszczewkońcuXVw.,wdobie,któraprzeszładohistoriipodnazwąwielkichodkryć
geograficznych.Obiecywilizacjepowstałyjakokonsekwencjanietylkoeuropejskiego
podboju,aleikolonizowaniarozległychprzestrzeniobuAmeryk.Wpowstaniucywi-
lizacjiAmerykiPółnocnejzasadnicząrolęodegraliBrytyjczycy,wmniejszymstopniu
HolendrzyiFrancuzi.Udziałwtymludnościautochtonicznej,indiańskiej,byłprawie
żaden,bowiemzostałaonazepchniętanaperyferieNowegoŚwiata,dorezerwatów.
NatomiastwpowstaniucywilizacjiAmerykiPołudniowej,zwanejlatynoską,podstawo-
wąrolęodegralikoloniścihiszpańscyiportugalscy,niemniejludnośćautochtoniczna,
indiańska,choćdyskryminowana,tojednakmiałaswójniemałyudziałwwartościach,
sposobiebycia,anawetwmenunowejcywilizacji.AnglosaskacywilizacjaAmeryki
Północnejokazałasięjednąznajbardziejaktywnych,płodnych,dynamicznych.Wnio-
sławieledodziejówświata.ZjednejstronysilniewspółpracowałazEuropą,zdrugiej
jednakmocnoicorazmocniejzniąteżrywalizowała,zwłaszczanaobszarzeAmeryki
Łacińskiej,którątoAmerykaPółnocnauznałazaswojąstrefęwpływów.Pókicojednak
Europazdecydowanieprzodowała.
ToEuropejczycywytworzylimiędzynarodowyrynekpieniężnyoraznowoczesny
systembankowy,giełdy,systemwalutpowiązanychzbrytyjskimfuntem.Zyskizhan-
dluinwestowaliwprodukcjętowaróworazwinnowacyjnośćgospodarki.Kupców
naszerokichmorzachiżeglarzywspierałyiochraniałyeuropejskieflotyllewojenne.
Leczbezszybkiegowzrostuliczbyludnościtrudnobyłobyzapewnićrozwójrynków
krajowych.Zkoleiichrozwójprowadziłdowyłanianiasięnowychpotrzeb,mód,za-
interesowań,aichzaspokajanieprowadziłodorozszerzaniasięsferyzamożnościwraz
zjednoczesnymkurczeniemsię,aczkolwiekwolnym,sferyubóstwa.Rozwójgospo-
darkipieniężnejnaZachodzie,postępyindustrializacjiprowadziłydoograniczenia
liczbyosóbzatrudnionychwrolnictwie,adotychczasowychrolnikówzamieniały
wrobotników,klientówipłatnikówpodatków.Ludzizaczętokształcićwszerokim
zakresienowychumiejętności,wtechnologiiprodukcji,wzarządzaniuimarketingu,
wpromocji,reklamieidystrybucjitowarów.Rosłaliczbawynalazków,aobokwyna-
lazkówindywidualnychcorazczęściejpojawiałysięzespołowe,jakowynikwsparcia
finansowegoprzezpaństwo-dzisiajbyśmypowiedzielisponsorowanychprzezsystem
grantów.Towszystkobyłoczęściądynamiczniesięrozwiającejmiejskiejcywilizacji.
Jejrozwójwiązałsięzrozwojemmiejskiejinżynierii.Dziękitemuwmieścieżyłosię
terazcorazlepiej,corazłatwiej,atakżecorazbezpieczniej.Ludzieniecomniejbylina-
rażeninaskutkiklęskżywiołowych,nadziałaniachoćbygroźnychwirusówibakterii,
groźnychrzek,terazregulowanych,orazpożarów,któretrawiłykiedyścałemiasta,
przezstworzeniesystemupomocyspołecznej,wtymzdrowotnej.Wpoł.XIXw.
wczołowychmiastachZachoduzaczęłasięupowszechniaćzbiorowakomunikacja
miejska,aczkolwiekopartajeszczegłównienasilemięśnikonia.
PowyższezjawiskaobjęłygłównieEuropę,itoteżniecałą,lecztylkojejnajbardziej
uprzemysłowioneregionyorazAmerykęPółnocną.Pozostałecywilizacjeświataalbo
8
