Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Światokresucywilizacjiklasycznych
paleolit,mezolitineolit
pierwsze
stałeosiedla
nowości
cywilizacyjne
natomiast,choćszczególnieinteresujące,sązkoleipodwieluwzględamiuboższeoraz
opóźnionewpoziomierozwojuwporównaniuztymizBliskiegoWschodu.
Jużwpaleolicie,około40000lattemu,pojawiłysięgrupyłowiecko-zbieraczena
terenachodEpiruiMacedoniinadmorskiejpoPeloponez-najdawniejsibylineander-
talczycy.Najwięcejpouczającegomateriałudlakolejnychokresówmezolitudostar-
czyływarstwyreliktówwjaskiniFranchti(ArgolidanaPeloponezie),użytkowanejpra-
wienieprzerwanieodokoło20000lattemu,ażpopóźnyneolit.Próczzmianwwytwa-
rzaniunarzędziibronikamiennejdostrzegalnajestrolarybołówstwamorskiego.
Dowódrozwojużeglugistanowiąnarzędziawykonanezobsydianu,występującegona
wyspieMelos(obecnieMilos).
NeolitzaczynasiętunapewnychobszarachjużwVIItysiącleciup.n.e.Przyniósł
onwswychkolejnychstadiachogromnypostęp,uchwytnyzwłaszczanawschodzie
kontynentalnejGrecji.Doskonalononarzędziaibrońkamienną.Powstawałacerami-
karóżnorodnakształtemizdobnictwem(różnesposobyiwzorymalowania,wyciski
plastyczne).Pojawiałysięnawetmałe,terakotowemodeledomówisprzętów,atakże
glinianeikamiennefigurkizwierząt,kobietimężczyzn.Nadewszystkojednakrozwi-
jałasięhodowla(kozy,owce,świnie,bydło)iwreszcieuprawaroli(uprawianopszeni-
cę,jęczmień,soczewicę,roślinystrączkowe).
Wyrastaływiększe,stałeosiedla.Niektóre-np.SeskloiProdromoswTesaliiczy
NeaNikomediawnadmorskiejMacedonii-jużwewczesnymneoliciemiałycharak-
terobronny.Domy,zazwyczajwolnostojące,budowanonaplanieprostokątalubkwa-
dratu,zdrewna,plecionki,suszonejglinymułowej.Wneolicieśrodkowymzwraca
uwagęSerwiawMacedonii,atakżeLernawArgolidzie;wtejostatniejdomymiały
fundamentyzkamienia.Wokresieneolitupóźnegoosiedliprzybywało,apróczdaw-
niejszych(jakSesklo)naplanpierwszywysunęłosięDiminiwTesalii.Większeosiedla
mogłymiećpokilkusetmieszkańców;byłytozpewnościąośrodkiwładztwlokalnych.
Dlaporównanianależyjednakprzypomnieć,żeWschódwyprzedzałówczesnekultu-
ryegejskieotysiąclecia.ItakJerychowdolinieJordanumiałofortyfikacjeobronnejuż
wVIIItysiącleciup.n.e.,awięc2000-3000latwcześniej,nimpowstałynajdawniejsze
stałeosadywGrecji;byłoteżznaczniewiększe(możenawet3000mieszkańców).
WsamejAzjiMniejszej(Anatolii)neolitycznaosadaÇatalHüyük,równieżstarszaod
greckich,miaławięcejdomostwistaławyżejwewszystkichdziedzinachwytwórczości.
Zkoleiwszakżewydajesiępewne,żewtymokresiebasenMorzaEgejskiegobyłnajgę-
ściejzaludnionymicywilizacyjnienajwyżejstojącymobszaremEuropy;stądteższły
kuinnymkrajomkontynentuzdobyczetechnikneolitycznych.
Jestoczywiste,żewieleówczesnychinnowacji,zwłaszczajeślichodziohodowlę
irolnictwo(wprowadzeniepewnychgatunkówzwierzątiroślin),świategejskizawdzię-
czałwpływomzAzjiMniejszej;rolnictwobowiemnarodziłosięniewątpliwienaBli-
skimWschodzie.Oweinnowacjeprzychodziłystopniowodziękiprzenikaniukulturo-
wemu(dyfuzji)ifalowemu,pośredniemuprzekazywaniuwynalazkówwcorazodle-
glejszestrony;sątoprocesyniezmiernieważnewdziejachludzkości,choćczęstonie-
doceniane.Lecznowościcywilizacyjnebyłyprzynoszoneszybciejprzeznapływające
zAzjiMniejszejfalemigracyjne;wskazująnatonp.formyceramiki.Swojąrolęodgry-
wałyteżpomysłylokalneorazwpływybałkańskie.Dotyczyćtomożezwłaszczapo-
czątkówmetalurgii.Wynalazektenpojawiłsięzapewneniezależniewwielukrainach,
wsamejzaśGrecjituiówdziechybajużwpóźnymneolicie,czyliwIVtysiącleciup.n.e.
Początkiembywałprzypadkowywytopzłota,srebra,ołowiu,wreszciemiedzi.Jeślicho-
dziotęostatnią,jejdomieszkazok.l0%cynydajebrąz,szczególniewartościowyużyt-
kowo.WłaśniewtejdziedziniedużąrolęmogłyodegraćpółnocneBałkany.Podko-
niecIVizpoczątkiemIIItysiącleciawytopbrązustopniowoupowszechniłsięwróż-
nychrejonachświataegejskiego.Nigdziejednaknieporzucanocałkowicienarzędzi
8
