Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
NaKresachWschodnich
Państwomołdawskieobejmujące—doczasuzdobyciaprzezTurkówKilii
iBiałogroduw1484roku—obszar90tys.km
2
byłozbytsłabe,abyodgrywać
samodzielnąrolęwregionie.SzybkoteżstałosięobiektemrywalizacjimiędzyWę-
gramiaPolską,azarazemterenemwpływówobupaństw.ZwiązeklennyzPolską,
zawartyw1387roku,osłabłwczasierządówStefanaWielkiego(1457—1504).Ho-
spodarten,wykorzystującniesnaskimiędzysąsiednimipotęgami,zdołałzapew-
nićMołdawiinapewienczaswzględnąniezależność—ba,interweniowałnawet
wsprawysąsiadów,popierającbądźzwalczająchospodarówsąsiedniejWołosz-
czyzny.Próbowałrównieżrozciągnąćprotektoratnadgenueńskimikoloniamina
Krymie3.Tazwiększonaaktywnośćhospodaramołdawskiegowiązałasięzzagro-
żeniemzestronyTurcji.Jużodpołowylat50.XVwiekuTurcypróbowalinarzucić
Mołdawiiswezwierzchnictwoiwreszciepowielulatachzmagańudałoimsięzmu-
sićStefanaWielkiegodozawarciasojuszuizapłacenianiewielkiegoharaczu.Próby
prowadzeniasamodzielnejpolityki,podjęteprzeznastępcówhospodara,skończyły
sięostatecznieklęskąw1538roku.SulejmanWspaniałyoderwałwtedyodMołda-
wiijejterenynadmorskie,tworząctzw.Budziak,iosadziłtamTatarów.Usunąłteż
ztronuPiotraRareszaiściślejpodporządkowałsobieMołdawię4.
WrazzrozciągnięciemzwierzchnictwatureckiegonadMołdawiąkrajtenstał
siępograniczemmiędzyislamemachrześcijaństwem.SamiTurcydzieliliświatna
dwiestrefy:nziemięislamu”(dârül-Islam)inziemięniewiernych”(dârül-kefere),
zwanąteżnkrajemwojny”(daral-harb),którydopierotrzebapodbićdlaislamu.
GranicąmiędzytymiziemiamibyłdlaOsmanówDunaj.JeszczewpołowieXVII
wiekuleżącenapółnocodniegoWołoszczyznęiMołdawię,choćpodporządko-
wanebyłyoneTurcji,postrzeganojakokrajechrześcijańskieipotencjalniewrogie
5
.
Niemniejjednakfakt,iżMołdawiaznalazłasiępodkontroląosmańską,pozwolił
Turkomtraktowaćjąjakostrefęprzejściowąmiędzyislamemachrześcijaństwem
—tzw.krajpokoju,krajpoddanych(daral-ahd)
6
.Pozwolonozatemzachować
3StefanutrzymywałsojuszzhospodaremwołoskimWłademDrakulą(1456—1462)iw1475
rokuprzyczyniłsiędojegouwolnieniazwęgierskiegowięzienia.Zob.M.CaZacu:Drakula.War-
szawa2007,s.182.Usiłowałteżwlatach70.XVwiekuwypędzićzWołoszczyznyprotureckiego
RaduPięknegoizastąpićgowłasnymkandydatem—LaiotąBasarabem.Zob.J.Demel:Historia
Rumunii.Wrocław1986,s.132—133.Takżeod1472rokupróbowałrozciągnąćswewpływyna
Krymie,wchodzącwukładyzksięstwemTeodoro-MangupuigenueńskąKafą.Zob.R.HrYsZko:
ZGenuinadMorzeCzarne.Kraków2004,s.68—69.
4Zob.LegământulMoldoveicuPoartaOtomană,wrzesień1538r.In:IstoriaRomânilor.Cre-
stomaţie.nChişinău”2000,nr7,s.123—124.
5
Zob.ciekaweuwaginatentemattureckiegopodróżnikaEwlijiCzelebiego,poczynione
w1651roku:KsięgapodróżyEwlijiCzelebiego(wybór).Wyd.Z.AbraHamowicZ.Warszawa1969,
s.35—40.
6
M.Maxim:AnIntroductiontotheJuridical-LegalFoundationsoftheRelationsbetweentheOt-
tomanEmpireandtheRomanianPrincipalite.In:Idem:Romano-Ottomanica.Essays&Documents
fromtheTurkishArchives.nAnalectaIsisiana”[Istanbul]2001,T.58,s.11—22;Idem:Lestatutdes
