Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ANNAGRZEŚKOWIAK-KRWAWICZ
Machiavellego,mniejuwagipoświęconoindywidualnymuprawnie-
niomjednostek.Prawamiałychronićwolnośćwspólnoty,konstrukcję
wolnejrepubliki,awreszciekształtowaćpostawyobywateli.Jednakjuż
wwypowiedziachmniejteoretycznych,bliższychpraktycepolitycz-
nej,obywatelewolnychrepublikwielemiejscapoświęcalikonkretnym
uprawnieniomchroniącymbezpieczeństwoichosóbiwłasnościprzed
zamachamiwładcy,aletakżeprzedzakusamiwspółobywateli30.Posia-
danietakichprawbyłoprzedmiotemdumy,stanowiłyonewłasność
obywateli,ichdziedzictwoibogactwo31.Prawojakotakielubkon-
kretneuprawnieniastanowiłyobiekttroskibądźwalki.Czasem,jak
MagnaCharta,byływręczmitemzałożycielskimnowejformyustrojo-
wej32,azawszebudziłyszacunekiwymagałyposłuszeństwa.
Przedstawionotujedyniedośćogólnyinapewnoniekom-
pletnyzaryspewnegosystemuwartościpolitycznychfunkcjonującego
wEuropienowożytnej.Należypamiętać,żezmieniałsięonwczasie,
atakżewzależnościodsytuacji,wktórejsiędoniegoodwoływano.
Czyminnymbyławszakkatolicka,arystokratycznarepublikaWenecji,
czyminnymkalwińskaHolandia,ajeszczeczyminnymowieleod
nichwiększamonarchiaangielska.Winnychwarunkachiwinnych
ramachkoncepcyjnychkształtowałasięwXVwiekumyślteoretyków
republiki,azupełnieinnąwizjąpaństwaczywręczaparatempojęcio-
wymoperowaliautorzy,którychuznajesięzaprzedstawicielirepubli-
kanizmuwwiekuXVIII.Jaksięjednakwydaje,mimowszelkichzmian
iróżnicmożnaweuropejskimmyśleniuopaństwiedostrzecwyraźnie
nurt,któryłączyłopodobnerozumieniekluczowychpojęć,atakże,
cotumożenawetistotniejsze,podobnykanoncenionychipożąda-
nychideałówpolitycznych.Nurt,którywprawdzierzadkobyłmain-
streamem,alektórywyraźnieodcisnąłswójśladwtradycjieuropej-
skiej.Zpełnąświadomościągrożącejpułapkiuproszczeńzdecydo-
wanosiępokazać,choćbytylkoszkicowo,jegofundamentalnewarto-
ści,bowiemprzycałejodmiennościspołecznej,wyznaniowej,anawet
30Zob.B.Brugger,op.cit.,s.42.
31Zob.H.Nenner,op.cit.,s.97.
32Zob.A.Pallister,MagnaCarta.TeHeritageofLiberty,ClarendonPress:
Oxford1971.
~22~