Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
cyjąreprezentującego(wtymprzypadkurządyAntoninaPiusawyznaczają
szczytpomyślności8)zawieraogromneuproszczenia.Sygnalizujeokrespo-
wodzeniawCesarstwieRzymskimobejmującysferędziejówwewnętrznych
izewnętrznych.Ówflzłotywiek”towistociezaledwieczterdzieścikilkalat
bezpieczeństwa,stabilizacjiirozkwitupaństwa,związanychzrządamiHa-
drianaiAntoninaPiusa.Pozostałelata,składającesięnawydzielonyokres,
towwiększościwojny,aczkolwiektrzebapodkreślić,wojnywwiększości
zwycięskieorazjakzauważaAdamZiółkowski,czas,wktórymudałosię
ograniczyćkonfliktdowalknalimesienaddunajskim
9
.WsumieepokaAnto-
ninówzyskujetakąocenę,jakązemfaząwyraziłHans-GeorgPflaum:flSiècle
d’or,apogéedel’empire,ehoui!”
10
.Drugiepojęcie—flkryzysIIIwieku”
—takżejestumownymwliteraturzeokreśleniem,obejmującympięćdzie-
sięciolecie235—284
11
.Równieżonozawierauproszczenia.Byłto,owszem,
czasimpasuwfunkcjonowaniuwładzycentralnejiniepowodzeńlubnawet
klęskwwielusferach,aleniepozytywnezjawiskanierównomiernierozło-
żonebyływprzestrzeni,aichskalazmieniałasięwczasie;wsześćdziesią-
tychisiedemdziesiątychlatachIIIwiekukryzysCesarstwadoszedłdoswe-
gopunktukulminacyjnego12.Ztegowzględuniektórzybadacze(MarcelLe
Glay,MichelChristol)twierdzą,żesłuszniejjestmówićnieokryzysie,lecz
okryzysach,którenastępowałyposobie,przeplataneczasemuspokojenia13.
Byłtorównieżokreskonstruktywnychprzemianistrukturalnychreform
przeprowadzonychwdrugiejpołowieowegopięćdziesięciolecia.
Mimoowychprzewartościowańocentychdwóchokresówhistoriirzym-
skiejpodtrzymaćtrzebaopinię,żezestawionezsobą,różniąsięistotnie
14
.
Różnicedotyczą,międzyinnymi,kwestiipierwszorzędnychdlazagadnień
poruszanychwniniejszejpracy.Odmiennościzarysowująsięnaprzykład
wsferzestosunkówpolityczno-ustrojowychiwcharakterzerządówwład-
ców.StabilnejepoceAntoninów,wktórejcałyniemalwiekwypełniająrzą-
dykilkuprincepsów,przejmującychwładzębezperturbacji,przeciwstawić
Wstęp
8Np.PIOTROWICZ1934,s.676—679;PFLAUM1964,s.118;REMY2005.
9ZIÓŁKOWSKI2004,s.514.CharakteriznaczenietychwojendlalosówImperiumRomanum
syntetycznieprzedstawiaWOLSKI1978,s.11—27.
10PFLAUM1964,s.121.
11
Periodyzacjętęwskazujenp.K
OTULA
1987a,s.229—237;I
DEM
1992b,s.6;I
DEM
1992c,
s.107—118;IDEM1994c,s.121—147;IDEM1995c,s.152—156.Wdalszejczęścipracypojęćflzło-
tywiekAntoninów”iflkryzysIIIwieku”nieopatrujęcudzysłowem.
12
Np.K
OTULA
1995a,s.78—82.PodobnieP
IOTROWICZ
1934,s.774—781.Takżeantycznipi-
sarzezauważali,żeostrzejszykryzyspaństwazacząłsiędopieroodpołowystulecia.Por.
DE
BLOIS1984,s.358—377.
13
M.L
E
G
LAY
(1992,s.253—269),mówiącokolejnychwstrząsachwepocekryzysu,wy-
dzielawniejpodokresy:249—253,259—261,267—274i276—284;M.C
HRISTOL
(1997,s.85—
190)wskazujepolitycznykryzyswewnętrzny238r.orazkryzysylat249—253,260,266—270.
Zaichdeterminantęuznajewydarzeniazwiązanezagresjązzewnątrz,którewpływałynapo-
głębianietrudnościwewnętrznych.
14WyraźniejeprzeciwstawiająwsyntetycznychujęciachdziejówImperiumRomanumnp.:
PIOTROWICZ1934,s.636—745,766—792;MROZEWICZ1999b,s.238—242.
9
