Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Pojęciezależności
23
Podmiotycharakteryzującesięasymetrycznąwspółzależnościąujemnąwobecinnych
wsferzematerialnejsąbardziejwrażliwenawszelkiegorodzajunaciskiisankcjeekono-
miczne.Natomiastpodmioty,którymwłaściwajestasymetrycznawspółzależnośćdodat-
niawtejsferzesameczęstostosująnaciskiisankcjeekonomiczne.Współzależności
poziomebezpośrednietopowiązaniałączącenajczęściejpaństwasąsiedzkielubleżące
wdanymregionie.Współzależnościpoziomepośrednietowzajemniepowiązaneze
sobązjawiska,np.postępującaintegracjajednychregionówidezintegracjainnych.
Współzależnościpionowebezpośredniewystępująprzedewszystkimwstosunkach
bilateralnychpaństw,którychwzajemnerelacjecechujedalekoidącaasymetria,ten-
dencjedopodporządkowaniaidominacji.Współzależnościpionowepośrednieprze-
jawiająsięnajczęściejwramachinstytucjiistrukturżyciamiędzynarodowego,gdysą
onewykorzystywanejakoinstrumentpresjinaokreślonychaktorówstosunkówmię-
dzynarodowych13.Możnazatemuznać,żewspółzależnościpionowe,zwłaszczabezpo-
średnie,tosynonimzależnościwrozumieniuKeohane’aiNye’a.Niecoinnypodział
zależnościiwspółzależnościwprowadziłJózefMisala.Autortenwyróżniłzależności
jednostronne,asymetryczne(zależnościsensustricto)izależnościwielostronne,mniej
lubbardziejsymetryczne(współzależności).Wjegoopiniimożnamówićozależno-
ściachwujęciuilościowym(krajAjestuzależnionyodkrajuB,gdyżtenstanowi
dlaniegoistotnyrynekzbytu)orazwujęciujakościowym,toznaczystrukturalnym
bądźtechnologicznym(krajAjestuzależnionyodkrajuB,gdyżsprowadzastamtąd
uzbrojenie,któregozewzględówtechnologicznychniepotrafiproduktowaćnamiejscu)14.
Pojęciembliskoznacznymdopojęciazależnościjestwpływ,choćtopierwszekła-
dzienaciskbardziejnasytuacjępaństwapoddanegowpływomzewnętrznym,todrugie
zaśnapolitykępaństwawpływającegonaswojeotoczeniemiędzynarodowe.Według
ZiemowitaJ.Pietrasia,wpływtozdolnośćuczestnikastosunkówmiędzynarodowych
donakłonieniainnychuczestnikówdookreślonegozachowania.Podmiotwywierający
wpływtopaństwo,któredążydozmianypolitykiwewnętrznejlubzagranicznejinnego
państwa.Przedmiotemwpływujestinnepaństwopoddanenaciskowiśrodowiskamię-
dzynarodowegolubjegoelementyskładowe,zarównogrupyspołeczne,jakiinstytu-
cje.Środkizastosowane,bywywrzećwpływ,mogąmiećcharakterdyplomatyczny,
ekonomiczny,ideologiczny,wojskowy.Możnawyróżnićwpływmiędzypaństwowy
(państwoAwpływanapaństwoB),wpływmiędzynarodowy(środowiskospołeczne
państwaAwpływanaśrodowiskospołecznepaństwaB),wpływtransnarodowy(pań-
stwoAwpływanaspołeczeństwopaństwaB)15.
Możliwośćefektywnegowpływanianaśrodowiskomiędzynarodoweizarazem
przeciwdziałaniawpływomzestronyinnychuczestnikówstosunkówmiędzynarodowych
jestważnymkryteriummocarstwowości16.Mocarstwapodporządkowująsobiesłabsze
13J.Kukułka,Teoriastosunkówmiędzynarodowych,WydawnictwoNaukoweScholar,Warszawa
2000,s.238-241.
14J.Misala,Współczesneteoriewymianymiędzynarodowejizagranicznejpolitykiekonomicznej,
OficynaWydawniczaSzkołyGłównejHandlowejwWarszawie,Warszawa2001,s.235-236.
15Z.J.Pietraś,Politykazagranicznapaństwa,w:T.Łoś-Nowak(red.),Współczesnestosunkimię-
dzynarodowe,WydawnictwoUniwersytetuWrocławskiego,Wrocław1997,s.62-65.
16Por.A.Bógdał-Brzezińska,Mocarstwowośćwteoriistosunkówmiędzynarodowych,w:M.Sułek,
