Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
N.deMalebranche,Traktatomoralności
zwyciężenie,niemożepowstrzymaćsię,bynieszanowaćiniemiłowaćrzeczyna
tyle,nailesąonegodneszacunkuimiłości19,zgodniezniewzruszonymporząd-
kiemswychwłasnychprzymiotów;wszakżebytysąwmniejszymlubwiększym
stopniudoskonałetylkodlatego,żeuczestnicząonewmniejszymlubwiększym
stopniuwprzymiotachBoskich.
XI.Jaksięwydaje,aniołowieiświęci,choćznaturypoddanibłędowi,nigdy
sięniemylą:wszaknajmniejszauwagaumysłuprzedstawiaimwyraźnieideeiich
stosunki.Wydająosądtylkootym,cowidzą.Postępujązaświatłem,aniepoprze-
dzajągo.Posłusznisąprawuiniewywyższająsię.SamRozumosądzawnich
suwerennieinieodwołalnie.Aleczłowiek-taki,jakiegowsobiedoświadczam
-mylisięczęsto,ponieważpracauwagiogromniegomęczy;ichoćbyjegopilność
byławielkainużąca,przeważniewidziprzedmiotytylkoniewyraźnie,idee20
dostrzegatylkoniedoskonale.Takteżczłowiekzmęczonyisłabooświeconyznaj-
dujespoczynekwprawdopodobieństwie,zadowolonyprzezjakiśczaszfałszywe-
godobra,którymsięcieszy.Aponieważszybkobudziono21wnimwstręt,nanowo
zaczynasweposzukiwania,pókiznużonyinanowooczarowany,nieodpocznie
nieco,byzkoleiztrudemznówrozpocząćsweuciążliweposzukiwania.
XII.Jakożeprawdyspekulatywneipraktyczneniesąniczymwięcejjaksto-
sunkamiwielkościidoskonałości,oczywistejest,żefałszywośćniejestniczymrze-
czywistym.Prawdąjest,żedwarazydwarównasięczteryalbożedwarazydwa
nierównasiępięć:ponieważmiędzydwarazydwaiczteryistniejestosunekrów-
nościamiędzydwarazydwaipięć-stosuneknierówności.Aten,ktowidziowe
stosunki,widzipewneprawdy,dlategożeowestosunkislrzeczywiste.Alefałszem
jestto,żedwarazydwarównasiępięćalbożedwarazydwanierównasięcztery:
ponieważbynajmniejniemastosunkurównościmiędzydwarazydwaipięćani
stosunkunierównościmiędzydwarazydwaicztery.Aten,ktowidzilubraczej
ten,komuwydajesię,żewidzitestosunki,widzifałszywość.Widzistosunki,
którychwcaleniema.Myśli,żewidzi,alefaktyczniewogóleniewidzi.Wszak
prawdajestumysłowa,zaśfałszywośćsamazsiebiejestabsolutnieniezrozumiała.
XIII.Podobnieteżprawdąjest,żezwierzęjestbardziejgodneszacunkuniż
kamień,amniejgodneszacunkuniżczłowiek:gdyżjestwiększystosunekdosko-
nałościmiędzyzwierzęciemakamieniem,niżmiędzykamieniemazwierzęciem;
imniejszystosunekdoskonałościmiędzyzwierzęciemaczłowiekiem,niżmiędzy
człowiekiemazwierzęciem.Aten,ktowidziowestosunkidoskonałości,widzi
19Św.Augustynpokazałjuż,żeporządekmożnaodnaleźćwtym,corzeczywiste;por.Deordine,
II,s.32-33,Migne,t.XXXII,col.1010-1011.[Por.wydaniepolskie:Oporzldku,w:Dialogifilozo-
ficzne,t.1,przekład:A.Świderkówna,K.Augustyniak,J.Modrzejewski,Warszawa1953].
20śniewyraźnie.Takteżś(I).
21śbudziwnimwstrętś(I-III).
