Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
WaldemarChorążyczewski
Czyjednakwprzypadkuparadygmatupublicznego2takjestwistocie?
Czyprzypadkiemszczegółowewskazaniaarchiwistykiniezostałyukształ-
towanewcześniej,wwarunkachdominacjiinnegoparadygmatu?
JużMarkGreeneprzedtrzydziestulatyzauważył,żewtychnowych
warunkach,któreonuważałzaarchiwistykępostmodernistyczną,chcącą
zaspokoićwszelkiemożliwepragnieniawszystkichmożliwieludzi,do-
tychczasowekryteriaselekcjizawodzą.Niemadobrej,satysfakcjonującej
selekcji,lepiejjestjednak,jeślijakieśzasady,metodyikryteriastosujemy,
niżgdybyśmymieliniemiećżadnych3.
Jakiekolwiekobiektywneiuniwersalnewartościowaniedokumentacji
traciracjębytu.Każdyniechzachowuje,comusiępodoba.Człowieku
wpamięciswejrównouprawniony,jesteśarchiwistąimaszwładzęzacho-
wywaniatakiejpamięci,jakaciodpowiada.Pamięćkażdego,każdysposób
myśleniaoprzeszłości,jestrównoprawny.Historianaukowarozumianakla-
sycznielubnieklasycznie,aleprocesualnie,czylimodernistycznie,niejest
uprzywilejowana.Coinnegohistorianieklasyczna,postmodernistyczna4.
Archiwapublicznepełnesąmateriałówsyntetycznych,nieprzydatnych
dlawiększościludziprzychodzącychdoarchiwów.Wracaćtrzebadoakt
jednostkowych,mówiącychokonkretnychludziachisprawach,anieujmu-
jącychich,ludziisprawy,syntetycznieczyprzykładowo.Nietylkojednak
czynykonkretnych,zwyczajnychludzizyskująwagępierwszoplanową,
lecztakżeichumysł,sposóbodbieraniaświata,światzewnętrznyodbity
2Wartykuletymproponujęzastosowaniedoopisudziedzinyarchiwalnejmo-
delutrzechparadygmatów,czyliprzewagijednejzfunkcjispołecznychpełnionych
przezarchiwa.Wmyśltejkoncepcjinajdawniejpanowaładominacjafunkcjiurzędo-
wejarchiwów,którąmożnateżnazwaćfunkcjąprawno-administracyjną.Funkcjata
nieznika,awniektórychfragmentachdziedzinyarchiwalnejpanujedodzisiaj.XIX
wiekprzyniósłjednakże,najpierwwmyśliarchiwalnej,potemteżwpraktycewielu
archiwówzasadępierwszeństwafunkcjinaukowejarchiwów.Możnawówczasmówić
oparadygmacienaukowymnietylkoalbonietyledziałaniaarchiwów,iledowodzićza-
sadichpracyiwyjaśnianiazjawiskwystępującychwdziedziniearchiwalnej.Podwóch
wiekachprzewagi,choćnigdywyłączności,paradygmatnaukowyustępuje,nana-
szychoczach,miejscaczemuś,coproponujęnazwaćparadygmatempublicznym,czyli
szerokiegosłużeniacałemuspołeczeństwu,wtymoczywiścieteżuczonym,dowszel-
kichmożliwychcelów.Funkcjenaukowaiurzędowaniezniknęły,alenaczelnązasadą
uzasadniającąiwyjaśniającądziedzinęarchiwalnąstałosięupublicznianiearchiwów.
3M.A.Greene,TePowerofMeaning:TeArchivalMissioninthePostmodern
Age,flTeAmericanArchivist”
,2002,vol.65,nr1,s.42–55.
4Por.W.Wrzosek,Historia-kultura-metafora.Powstanienieklasycznejhisto-
riografii,Wrocław1995.
