Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
calne,natomiastuszkodzeniao.u.n.sąnieodwracalne,ponieważkomórkinerwowe
niemogąsiędzielić,abyzastąpićuszkodzone.
Innaklasyfikacjauwzględniającacharakterdziałaniatoksycznegowyróżnia
substancjedziałającemiejscowoisystemowo.Działaniemiej-
scowepoleganawywołaniuefektuograniczonegodomiejscakontaktuztkanką.W
takisposóbdziałająnaskóręlubprzewódpokarmowysubstancjeżrąceorazgazy
drażniącenatkankępłucną.Skutkidziałaniasubstancjiodziałaniuukładowym
ujawniająsiępowchłonięciudokrwiobieguiprzemieszczeniudotkankidocelo-
wej.Większośćsubstancjichemicznychopróczbardzoreaktywnychwykazuje
działanieukładowecharakteryzującesiępewnąwybiórczościąpolegającąnauszko-
dzeniujednegolubkilkuorganówi(lub)tkanekokreślanychjakokrytyczne.
Narządemkrytycznymnazywamynarząd,któryjakopierwszyosiąga
stężeniekrytycznesubstancjitoksycznej.
Stężeniekrytycznewkomórcejesttostężenie,przyktórymzachodzą
zmianyczynnościowekomórkiodwracalnelubnieodwracalne,niepożądane
lubszkodliwe.
Wnarządziekrytycznymwystępująnajczęściejefektydziałaniatoksycznego.
Narząd(układ,tkanka),wktórymsubstancjatoksycznaulegakumulacjiwnajwyż-
szymstopniu,niemusibyćnarządemkrytycznym.Wrażliwośćnarządówmoże
wykazywaćróżniceosobnicze.Narządkrytycznyzależyodrodzajuekspozycji(na-
rażenia)–ostrejlubprzewlekłej,drogiwchłanianiaigatunku.
Zaefektkrytycznyprzyjętoswoistyefektlubjegoprekursorawwarunkach
narażenianasubstancjęchemiczną.Niezawszeoznaczaonefektnajwcześniejszy
lubnajczulszywśródinnychefektówbiologicznychzwiązanychznarażeniem
imożewystąpićpoprzekroczeniustężeniakrytycznegosubstancjichemicznej
wnarządziedocelowym.Przypoziomieekspozycjiniższymniżkoniecznydouzy-
skaniakrytycznegostężenia(np.metalu)wnarządziekrytycznymmogąwystępo-
waćefekty,któreniezaburzajączynnościkomórki,asąwykrywanezapomocąte-
stówbiochemicznychlubinnych.Sątoefektysubkrytyczne.
Jakwspomnianowyżej,dawkajestistotnymczynnikiem,odktóregozależy
efekttoksycznyksenobiotyku,jednakzanajważniejszyczynniknależyuznaćstęże-
nieksenobiotykuwnarządzie/tkancekrytycznej(docelowej).Stężenietojest
wprawdzieproporcjonalnedodawki,jednaktesamedawkiróżnychksenobiotyków
mogąprowadzićdobardzoróżnychstężeńwokreślonymnarządziedocelowym.
31
