Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Atmosferaziemska
21
tysiącleciach,aszczególniewokresieodrewolucjiprzemysłowejdochwiliobecnej,
czyliprzezostatnie250lat,człowiekwywieraznacznywpływnastanZiemi.
StanpseudorównowagitermicznejZiemiobjawiasiętym,żeśredniatemperatura
panującanapowierzchniZiemiliczonawprzedzialemilionówlatjestwprzybliżeniu
stałaiwynosiok.15OC.Jednakjeżeliprzejdziesiędoprzedziałówczasumniejszych,
rzędutysięcylubseteklat,towystępujądużezmianytemperaturyrzędunawetkilku-
nastustopni.Wynikająonezezmianwcyklupromieniowaniasłonecznego,ruchów
skorupyziemskiej,aprzedewszystkimzcykliastronomicznych.Toonepowodują,
żeklimatziemski,któryjestkształtowanyprzezoddziaływaniamiędzypowierzchnią
Ziemiiatmosferą,ulegaciągłymzmianom.Tazmiennośćjestregularnaiwystępowała
przedipopojawieniusięczłowiekanaZiemi.Obecniejesteśmywcykluocieplenia.
Wyższatemperaturasprawia,żenastępujeprocestopieniasięlodowcówiuwal-
niająsięzmagazynowanewhydratacholbrzymieilościCO
2
,arównocześnieze
wzrostemtemperaturymalejerozpuszczalnośćCO
2
wwodachoceanów.Procesy
zmianstężeniaCO
2watmosferzestosunkowodobrzekorelująsięzezmianamitem-
peraturyZiemi.
Atmosferaziemskajestukłademdynamicznym,odużejzmienności.Naskutek
nierównomiernegonasłonecznieniapowierzchniZiemi(zależnegoodszerokościgeo-
graficznej,poryroku,porydniaitp.)powstająnaniejróżnicetemperaturypowodujące
cyrkulacjęwskaliglobalnej,jakrównieżwskalilokalnej.Wkonsekwencjiwznosze-
niasiępowietrzaciepłegoiopadaniachłodnego(ruchytespowodowanesąróżnicami
gęstościpowietrzawzależnościodtemperatury)powstająniżeiwyżeatmosferyczne
orazcyklony,antycyklony,frontyatmosferyczne,atakżeinnezjawiskakształtujące
pogodę.Ogólna,globalnacyrkulacjaatmosferypowodujetransportciepłaodrównika
wkierunkubiegunów.Nieprzebiegaonjednakwsposóbciągłyodrównikadobiegu-
nów.Wglobalnejcyrkulacjipowietrzarozróżniasiękomórkicyrkulacyjne,których
umownymigranicamisązwrotniki(RakanapółkulipółnocnejiKoziorożcanapółkuli
południowej)orazkołapodbiegunowe(północneipołudniowe).Lokalizacjekomórek
cyrkulacyjnychpokazanonarysunku2.3.
WpołożonychnajbliżejrównikakomórkachHadleyasilnienagrzaneiwilgotne
powietrzewstrefierównikowejwznosisię,anastępniewgórnychwarstwachtropo-
sferywędrujekuwyższymszerokościomgeograficznymiosiadawokolicachzwrot-
ników.Prowadzitodopowstaniarównikowegopasaniskiegociśnieniaiokołozwrotni-
kowychstrefpodwyższonegociśnienia.Zokoliczwrotnikówczęśćmaspowietrza
wracadołemdorównika(tzw.równikowalubmiędzyzwrotnikowastrefazbieżności)
wpostaciwiatrówzwanychpasatami.WkonsekwencjiobrotowegoruchuZiemiwiatry
teniewiejąwzdłużpołudników,alemajądużąskładowąrównoleżnikową(zewscho-
dunazachód).CyrkulacjawkomórkachHadleyapowodujetransportciepłazokolicy
równikawokolicezwrotników.
DalszytransportciepławkierunkubiegunówodbywasięwkomórkachFerrela
obejmującychumiarkowaneszerokościgeograficzne(pomiędzyzwrotnikiemakołem
podbiegunowym).Wobszarzetym,częśćpowietrzaosiadającegowwyżachzwrotni-
kowychprzemieszczasięwdolnejtroposferzekubiegunom,tworzącstrefęwiatrów
