Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
9
sięwpracachniemieckichhistoryków.Upolitycznienieniemieckiejhistoriografiibyło
niewątpliwiejednązprzyczyn,dlaktórychodrzuciłpropozycjęobjęciakatedryhisto-
riiwBerliniepoLeopoldzievonRankem8,wowymczasienajbardziejprestiżowe
stanowiskowakademickimświecietejdyscypliny.Owakrytykahistoriografii,prze-
prowadzonaprzezczłowiekahistorycznego,przypominapotrochuataknahistorię
antykwarycznąimonumentalnąFriedrichaNietzschego.Tamjednak,gdzieNietzsche
stawiał„życie”iformyjegoponadhistorycznejekspresji(sztuka),Burckhardtnadal
widziałmiejscedlahistorii–historiioczyszczonejzwątpliwychpretensjipoznawczych
(wujęciuteologicznymiheglowskimdlaprzykładuczyhistoriijakonarzędziamora-
lizowaniawkontekście„szczęściainieszczęścia”).Dziejeoglądanesątutajwprze-
nikaniusięiwzajemnymoddziaływaniutrzechpotencji:polityki,kulturyireligii,osta-
tecznieukazującejtrwałośćiżywośćaktywnościduchowejczłowieka–ducha,który
możesięzmieniać,alenieprzemija.
Atoliniejesttożaden„moment”heglowski,jakpodejrzewano9,lecznowoczesne
rozumieniepojęciaduchowejenergiiczłowiekajakosiłypoznawczejitwórczej.Do-
pierowpoczuciujejciągłości(jakotrwaniatradycjilubjejzerwania,jako„kryzysu”10)
możnapostawićpytanieohistorycznośćwłasnejepokiihistorycznośćwłasnego
stanowiska.Jeślihistoriamabyćoparciemdlazagrożonejnowoczesnościąegzy-
stencji,powinnarzucićświatłonajejgenezę.Możnazaryzykowaćprzypuszczenie,
żeKulturaOdrodzeniaweWłoszechjestjednązBurckhardtowskichpróbznalezienia
odpowiedzinatopytanie11.
Listyzawierającałykataloggrzechówświatanowoczesnego:powierzchownośćinie-
szczerośćpowszechnejedukacji,którejnastępstwembędzierozbudzenieniemożliwych
8.NatematBurckhardtaijegostosunkudoRankego,takżewkontekścieporównaniakoncepcjidziejówobubada-
czy,zob.przedewszystkim:F.Gilbert,History.PoliticsorCulture?ReflectionsonRankeandBurckhardt,Princeton
1990.Por.także:H.Angermeier,RankeundBurckhardt,„ArchivfürKulturgeschichte”,69:1987,s.407-452;
E.Schulin,DasalteundneueProblemderWeltgeschichtealsKulturgeschichte,„Saeculum”,33:1982,s.161-173;
J.Rüsen,DieUhr,derdieStundeschlägt.GeschichtealsProzessderKulturbeiJacobBurckhardt,w:Historische
Prozesse,red.K.G.FaberundCh.Meier,München1978,s.186-217.Zestarszejliteraturywymienićnależy:
A.vonHarnack,RankeundBurckhardt,„DieNeueRundschau”,62:1951,s.73-88.
9.PodejrzeniacodorzekomegoheglizmuBurckhardtaostatecznierozwiewa:P.Ganz,JacobBurckhardts„Kultur
derRenaissanceinItalien”unddieKunstgeschichte,„Saeculum”,40:1989,s.193-212;tenże,JacobBurckhardts
„KulturderRenaissanceinItalien”.HandwerkundMethode,„DeutscheVierteljahrsschriftfürLiteraturwissenschaft
undGeistesgeschichte”,62:1988,s.24-59.
10.Oteoriikryzysów(Sturmlehre)Burckhardta,zob.przedewszystkim:T.Schieder,DiehistorischenKriseim
GeschichtsdenkenJacobBurckhardts,w:SchicksalwegedeutscherVergangenheit.Beiträgezurgeschichtlichen
DeutungderletztenhundertfünfzigJahre.FestschriftfürSiegfriedA.Kaehler,red.W.Hubatsch,Düsseldorf1950,
s.421-454;E.Schulin,BurckhardtsPotenzen-undSturmlehre.ZuseinerVorlesungüberdasStudiumderGeschich-
te(denWeltgeschichtlichenBetrachtungen),Heidelberg1983[SitzungsberichtederHeidelbergerAkademieder
Wissenschaften,Philosophisch-historischeKlasse,1983,2].
11.Por.uwagiPeteraGanzanatemattrzechprzenikającychsięwarstwhistoryczności:średniowiecza,renesansu
iepokinowoczesnejjakofilarukompozycjiKulturyOdrodzeniaweWłoszech:P.Ganz,JacobBurckhardts„Kultur
derRenaissanceinItalien”...,s.24-59.
