Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
otaczającygoświat,rozwijarefleksjęhistoryczną,docierającączasaminiemaldo
granichistoriozofii,przypatrujesięzjawiskomsztukiikulturyzpodziwugodnąwnikli-
wością,wystawiającświadectwonietylkowłasnejwiedzyiinteligencji,estetycznemu
smakowiizainteresowaniomartystycznym,aleprzedewszystkimepoceinpoliticis,
głębokośćdiagnozyktórejzestawiano,niebezracji,zAlexisemdeTocqueville,m
dlaprzykładu.
Burckhardtcałeswojeżycie,zwyjątkiemkilkuletniegopobytunaPolitechnicewZury-
chu(1855-1858),spędziłwukochanejBazylei.Wielokrotniezwracanouwagęnato,
żejegosposóbpostrzeganiatakprzeszłości(np.Renesansu),jakiwspółczesności
byłwniemałejmierzeperspektywąosobywychowanejiwykształconejpodługwzorów
świadomegowłasnejświetnejtradycjibazylejskiegopatrycjatu5.Wtejopiniitkwi
niewątpliwieziarnoprawdy,wszelakozlistówwyraźniewynika,żeBurckhardt
spoglądanaowodziedzictwozniemałymdystansem,zabarwionymtakcharaktery-
stycznądlańironią.Będąckonsekwentnymkrytykiemnowoczesności,byłonjednak,
perfasetnefas,człowiekiemnowoczesności.Przejawiasiętoprzedewszystkim
wjegoprzekonaniu,jakżecharakterystycznymdlakulturyprzełomupierwszejidrugiej
połowyXIXstulecia,żewykształceniehistoryczne6,pojmowanem.in.jakofundament
dziedzictwa(Alt-Europa)imyśliokulturze,stanowijedenzostatnichbastionów
broniącychprzedzalewemnowoczesnegobarbarzyństwa,któregoźródłemizarazem
przejawembyłyzerwanieztradycjąorazniezdolnośćdojejzrozumieniajakopod-
stawytwórczości,atakżenowoczesnymodeledukacji,mylącyfaktograficznąerudy-
cję(„gruzowiskofaktów”)zprawdziwympoznaniemhistorycznym.StądkpinyBurck-
hardtapodadresemviridoctissimi,erudissimi–mianemtymobdarzałprzede
wszystkimuczonychniemieckich,dlaktórychsynonimemhistorycznościbyłkult
faktów7,wepchniętychwsztywny,apriorycznymodeltakiejczyinnejhistoriozofii.
Zczasemzacząłdostrzegaćtakżeprzejawynacjonalistycznejdewiacji,pojawiające
5.Burckhardtowie,którzyosiedlilisięwBazyleiwXVIw.,należelidonajważniejszychrodzintegomiasta.Dlaprzy-
kładu,wlatach1655-1798wkażdymrokufunkcjęburmistrza(lubczłonkaradymiejskiej)pełniłktośnoszącytona-
zwisko.PonadtobardzoczęstoczłonkowierodzinyBurckhardtówpiastowalistanowiskauniwersyteckiebądźwyso-
kiegodnościduchowne.Zob.otymnp.:L.Gossman,BaselintheAgeofBurckhardt.AStudyinUnseasonableIde-
as,ChicagoandLondon2002,s.203-206.
6.Zob.H.Schnädelbach,FilozofiawNiemczech1831-1933,tłum.K.Krzemieniowa,Warszawa1992,s.60-81.Por.
także:W.H.Bruford,TheGermanTraditionofSelf-Cultivation.„Bildung”fromHumboldttoThomasMann,Cam-
bridge1975.
7.Burckhardtzarzucałimponadto,żeichpracenienadająsiędoczytania,sąnudneorazhermetyczne.Postawa
metodologicznawspomnianychuczonychprowadzidocałkowitejpartykularyzacjiwiedzyidlategoniesąoniwsta-
niezaprezentowaćżadnejspójnejwizjiprzeszłości.Podobneobawywyrażałwswoimartykulez1884r.np.Her-
mannUsener,którychorobiespecjalizacjiipartykularyzacjiwiedzychciałprzeciwstawićodrodzonyideałjedności
poznania,praktykowanywPlatońskiejAkademiiiArystotelesowskimLiceum(jakosumywszystkichnauk)–zob.
H.Usener,VorträgeundAufsätze,LeipzigundBerlin1907,s.86-87,101-102.WironicznejpostawieBurckhardta
uwidaczniasięrównieżjegodystanswstosunkudodogmatówpozytywistycznejhistoriografii–kultufaktów„samych
wsobie”,progresywistycznegodeterminizmu,ewolucjonistycznegooptymizmuiwreszcieignorowaniapoznawczych
implikacjiprzyjętegomodelunarracjihistorycznej.
