Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
15
uczonego22,który–takprzynajmniejsądziłNietzsche,słuchaczjegowykładów–
nauczyłsięskrywaćswojeprawdziweoblicze.Afektowanyromantykiegzoteryczny
adoratordziejówprzemieniłsięwezoterycznegoestetęihistoryka,prawdziwego
wizjoneraprzyszłościi„ostrowidza”przeszłości–takimchciałgowidziećAbyWar-
burg23.DlakulturalnejelityBazyleiBurckhardtbyłarbitremsmaku,wyroczniąwspra-
wachsztukiihistorii24.Woczachszerokiejpublicznościczytelniczejpozostawał
zawszeautoremDerCiceroneiKulturyOdrodzeniaweWłoszech.Dziś,zważywszy
najegopoglądynapolitykę,chętnieokreślasięgomianem„konserwatysty”,zago-
rzałegokrytykaliberalizmuisocjalizmu25,stawiającobokAlexisadeTocqueville,a,
WilhelmaRoepkego,EdmundaBurke,aczyJoséOrtegiyGasseta.
Podobneetykietymożnamnożyć,aleniemawiększegosensurozstrzygać,która
znichjestbliższaprawdy.Listynaszczęściewzbogacająidodatkowokomplikują
wizerunekBurckhardta,któregoosobowośćwydajesięnieuchwytna,pozbawiona
gwałtownychakcentów,nakreślonagrąpółcieni,aluzji,ironicznychskojarzeńraczej
aniżelisilnymkonturem„spokojnejwielkości”.Dziśmożebardziejpodziwiasięjego
wykłady,którezłożyłysięnaHistoriękulturygreckiejorazsławneWeltgeschichtliche
Betrachtungen,ugruntowującepozycjęBurckhardtajużnietylkojakowybitnego
historyka,alewręczmyślicielahistorycznego.Nicdziwnego,żeBurckhardt,jako
„Gestalt”,byłprzedmiotemadoracjiwGeorgeKreis(KręguGeorgego)26,zaś
22.WłaśnietaascetycznośćtakuderzyłaWölfflinapodczasichpierwszegospotkania:dystansirezerwaBurck-
hardta,nadzwyczajoszczędnewyposażeniedomu,wktórymmieszkał,składającesięledwiezestołu,kilkukrzeseł,
pianinairycinPiranesiegonaścianach:zob.H.Wölfflin,1864-1945.Autobiographie,TagebücherundBriefe,wyd.
J.Gantner,Basel-Stuttgart1984,s.8–listdorodzicówz19października1882r.Por.także:W.Hardtwig,Geschichts-
religion–WissenschaftalsArbeit–Objektivität.HistorismusinneuerSicht,„HistorischeZeitschrift”,252:1991,
s.1-32.
23.WarburgnazywałBurckhardta:„einNekromantbeivollemBewusstsein”,„einAufklärer”iprzeciwstawiałgopo-
staciNietzschego.Por.otym:B.Roeck,AbyWarburgsSeminarübungenüberJacobBurckhardtimSommerseme-
ster1927,„Idea.Werke–Theorien–Dokumente.JahrbuchderHamburgerKunsthalle”,10:1991,s.65-89.
24.Por.np.:W.Schlink,JacobBurckhardtsKünstlerrat,„StädelJahrbuch”,11:1987,s.269-290.HermannHesse,
któryprzyjechałdoBazyleidwalatapośmierciBurckhardtaizaprzyjaźniłsiętamzRudolfemWackernaglemiJa-
cobemWackernaglem(Rudolfbyłhistorykiem,autoremobszernejhistoriiBazylei,Jacob–cenionymjęzykoznawcą),
wielelatpóźniej(w1951r.)wspominał,żecałaatmosferaduchowaBazyleibyłaprzesyconaobecnościąBurckhard-
ta,uważanegopowszechniezaarbitraelegantiarum:„otaczałemsięludźmi”,pisałHesse,„którychlektury,podróże,
myślenie,koncepcjahistorii,nawetsposóbprowadzeniakonwersacjiniczymniebyłytakmocnonaznaczone,jak
właśniepostaciąJacobaBurckhardta”–por.R.Freedman,HermannHesse.PilgrimofCrisis,London1981,s.89.
Hesseuważał,żenajwiększywpływnauformowaniesięjegopoglądówmiałarodzinnaatmosferadomu,nasycona
postawąpietystyczną,wielcychińscymyślicieleorazwłaśnieBurckhardt,„[ł]jedynyhistoryk,któremuzawszepo-
zostałemoddanyzufnością,czciąiprzepełnionymwdzięcznościąduchemrywalizacji”–jw.,s.377.
25.Por.JacobBurckhardtsVorlesungüberdieGeschichtedesRevolutionszeitaltersindenNachschriftenseiner
Zuhörer,red.E.Ziegler,Basel–Stuttgart1974;nowszaedycja:JacobBurckhardtsWerke.Band28.Kritische
Gesamtausgabe.GeschichtedesRevolutionszeitalters.Napodstawierkpsuwyd.iopr.W.Hardtwig,S.Kießling,
B.Klesmann,Ph.MüllerundE.Ziegler,München–Basel2009.
26.ChodzizwłaszczaopraceEdgaraSalina.OgrupieGeorgeKreisijejideałachedukacyjno-politycznychzwięźle
ibardzointeresującopiszeM.Lane,Plato’sProgeny.HowPlatoandSocratesStillCaptivatetheModernMind,Lon-
don2001,s.120-128.
