Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zatemmiejscowości,doktórychprzybywalimieszkańcyzbliższychidalszychokolic,
niejakoośrodkiintegracjispołecznej.
Przełomemwdziejachmiastpolskichstałsięprocestzw.kolonizacjinaprawie
niemieckim.OdpoczątkuXIIIw.ichmieszkańcomnadawanebyłyuprawnienia
dotyczącerozstrzyganiawewnętrznychsporów,ustalaniaporządkuwmieście,
podejmowaniadecyzjiwróżnychsprawachdotyczącychgospodarki,tworzenia
organizacjirzemieślniczych,ściąganiapodatków.Wgranicachustalonychzwłaś-
cicielemgruntumieszkańcypodlegaliwładzomwyłanianymzpośródposiadaczy
prawamiejskiego.Znanewśredniowieczupowiedzenie,żenpowietrzemiejskie
czyniwolnym”oznaczaćmiało,żewprzestrzenimiastamieszkańcyniepodlegali
sądownictwulokalnejwładzyterytorialnej.Innymisłowy-uzyskiwanieowego
nprawaniemieckiego”stwarzałoprzesłankipowstawaniasamorząduterytorialnego,
jednegoznajbardziejcharakterystycznychiważnychcechcywilizacjiukształtowa-
nejwEuropie.Kolonizacjanaprawieniemieckimniestanowiłaaktujednorazo-
wego.AżdoschyłkuPierwszejRzeczypospolitejkolejnemiastauzyskiwałyprawa,
którekorzystnebyłytakżedlawłaścicieliziemi.Nowiobywatelemiastlepiejznali
zasadygospodarkitowarowej,bylibieglejsiwoperacjachpieniężnychikredyto-
wych.Ichdziałalnośćpozwalałanauzyskiwaniewiększychkorzyścimaterialnych,
nalepszykontaktwładzypaństwowej,kościelnejczyprywatnejzsamorząda-
mi-radąmiejskączyławą.Przebiegowejreformymiejskiejjestdodziśczytelny
wprzestrzeninaszegokraju.Właścicielziemizawierałumowęzprzedsiębiorcą
(lubprzedsiębiorcami),któryzasolidnewynagrodzenie(nadaniemunawłasność
częścigruntówmiejskich,prawadoposiadaniamłynów,karczem,częścidocho-
dówpłynącychzopłatsądowych),zobowiązywałsiędozorganizowaniażycia
wmieście.Chodziłotuosprowadzenienowychosadnikówlubprzystosowania
donowychwarunkówgospodarczychstarychmieszkańców,wytyczeniedziałek,
którychposiadaniebyłoniezbędnymwarunkiemuzyskaniaprawamiejskiego;
określanowysokościświadczeńfinansowych,organizowanosądownictwowspra-
wachcywilnych(testamenty,formyzobowiązańfinansowych,zawieraniespółek,
ustalanieterminarzatargówijarmarków).Dodziśniekiedyzachowaneplanymiast
stanowiąinformacjędotyczącązałożeńnietylkourbanistycznych,lecztakżeokre-
ślającychpotrzebymieszkańców.Potrzebyróżnorodne,dotycząceżyciareligijnego,
zawodowego,rozrywkowego.Wyznaczanewięcbyłymiejscanakościółparafialny,
nauliceiplace,naktórychdziałałyróżnegałęziewytwórczości;naprowadzenie
transakcjihandlowych,nabudowękarczem-miejscrozrywkiiwszelakichusług
rzemieślniczych.Naskrajumiastznajdowałysięterenyprzeznaczonedlabiedoty,
miałtamswąsiedzibękatmiejski,zzasadypełniącyteżfunkcjęhycla.
Centralnemiejscenaplaniemiastazajmowałrynek.Wśrodkuplacuwznoszony
byłratusz,siedzibawładzmiejskich,miejsceodprawianiasądówprzezradęczy
ławęmiasta,naradprowadzonychprzeziałasamorządowe,odbywałysiętutakże
9
