Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AnnaStępień:JednośćkulturowaEuropyŚrodkowej…
19
ra,ideaMitteleuropyuległazużyciu.TakżeMatthiasRübnapisałkilkalatwcze-
śniej:nEuropaŚrodkowatożywynieboszczyk.Dawnominęłyjużczasy,kiedy
naprawdężyła.Dokładnierzeczbiorąc,ojejegzystencjiitakwiadomotylko
zhistorycznychopowieści,iwcalelicznitwierdzą,żeEuropyŚrodkowejnigdy
niebyło.Ajednakwyłaniasięznowuiznowu1jakupiórhistorii,któryżyć
niemoże,aleiumrzećniejestwstanie”29.
ZaledwiekilkadekadtemuideaEuropyŚrodkowejjakoswoistejodrębnej
całościwydawałasięczymśoczywistym.Istniałypewnewspólnecechy,jak
naprzykładpoczuciekulturowejwspólnoty.Odczuwałosięwspólnąatmos-
ferętakichmiast,jakKraków,Praga,Budapeszt.Nigdyjednakniesformu-
łowanowiążącejdefinicjitejżeidei.Niebyłototeżbowiemtakieproste.Do
upadkumuruberlińskiegow1989rokuEuropabyłapodzielona.Świado-
mośćtegopodziałustanowiładlajejmieszkańcówbardzodotkliwedoświad-
czenie.JakzauważyłJancar,świadomośćtansprawiała,żeEuropaŚrodkowa
postrzegałasiebiejakoczęśćpewnejidealnejcałości,ajednocześnieczułasię
osobna,oddzielona”30.WedugAlneraJuraja,nŻelaznakurtynaprzekształciła
strefęEuropyŚrodkowejwniegościnneperyferieotoczonedrutemkolczastym.
Czasemsłyszysię,żeEuropaŚrodkowajestmostem.Tononsens.Każdeteryto-
riummożebyćmostem,ale1jakzauważyłkiedyśJanMasaryk1namoście
niepodobnamieszkać.Czasemsłyszysię,żeEuropaŚrodkowależymiędzy
WschodemaZachodem.Sądzę,żejestraczejwielobarwnymdziedzictwemkul-
turywielustuleci,któregoułomkistaramysiępozbierać,byułożyćznichnową
mozaikę.Żejestliczącymsięskładnikiemcywilizacjizachodniej”31.
Napodstawiedecyzji,jakiezapadływJałcieiPoczdamie,EuropaŚrodko-
wazniknęłazpolitycznejmapyświata.WEuropiepowstałwyraźnypodziałna
WschódiZachód.Zabrakłownimmiejscadlaśrodka.Granicezostałyustalo-
neprzedewszystkimwedługzgórynarzuconegokryteriumpolitycznegoimili-
tarnego.DoWschoduprzydzielonocałycentralnyobszareuropejskiejkultury.
NiebranotupoduwagęanijednościpolitycznejtegoobszaruzZachodem,jaką
przezwiekiosiągnięto,aniwspólnychznimkorzenireligijnych,historycznych
ikulturowych.Sytuacjatasprawiła,żeporoku1945krajenależącedobloku
sowieckiego,anienależącedoZwiązkuSowieckiego,znajdującesięmiędzy
RosjąaNiemcami,nazwanoEuropąŚrodkowo-Wschodnią.
KomunizmiradzieckiewpływywewschodniejczęściEuropyniepozosta-
łyjednakobojętnedlajejkształtu.Towłaśniezsytuacjizagrożeniaodrodziła
sięwpołowielatosiemdziesiątychXXwiekuideaEuropyŚrodkowej.Wówczas
MilanKunderanapisałswójznamiennyesejZachódporwany,albotragedia
EuropyŚrodkowej.Wewspomnianymesejupochodzącymz1983rokunanowo
29M.Rüb:Gdzieleży…,s.14.
30D.Jancar:Dlaczegozdradziliśmy…,s.2.
31A.Juraj:JanosikiKafka.nKafka.KwartalnikŚrodkowoeuropejski”2001,nr1,s.55.
2*
