Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza/Teoretycznerozprawyirozważaniaokulturzeisztuceludowej...
pojęciauczestniczą,napięćtypu:sztuka–sztukaludowa,
kulturaartystyczna–kulturaludowa,niewykluczając
samejDsztukielitarnej”.Gdziewwielogłosiekoncepcji
iróżnopostaciowychpropozycjisztukęzastąpiłysztuki,
singularisustąpiłamiejscapluralis,apojęciedenotujedziś
(opcjonalniedoparadygmatu)radykalnieodmiennewizje,
wcieleniaiformyartystyczności.
Naszerozważaniazacznijmyodpojęciasztuki,która
będziestanowiładominującykomponentszkicuizasadni-
czepoleporównawczychodniesień.Tokonsekwencjanie
tylkostopniaskomplikowaniazagadnienia,lecztakże
założenia,żeto,cozczasemzostałowyodrębnione
inacechowanejakosztukaludowa(twórczośćludowa),
wgruncierzeczystanowitypologicznewyróżnienie
wobrębiesztukienbloc.Mającnauwadzezłożoność
problematykizwiązanejzpojęciemsztuki,przemienność
kryteriów,rozmaitośćhistorycznychkonceptówartystycz-
nościczyteżobezwładniającebogactwojejróżnopostacio-
wychprzejawów(historycznychiwspółczesnychmanife-
stacji),ograniczęsięwyłączniedoaspektównajbardziej
znamiennychwpolurelacjiinapięćsztukioficjalnej
(elitarnej)isztukiludowej.Dotego,cozperspektywy
tychdwóchzjawiskkonstytuujejejakotakie,azarazem
określafundamentalnedlanichodrębności.Cowreszcie,
uciekającodretrospektywnegośledzeniakolejnych
definicjiiredefinicjisztukiorazogromuniuansów
komplikującychwywód,okażesiękryterialnienajbardziej
efektywne.Dlapotrzebtekstuiprowadzonejrefleksji
punktemwyjściauczyńmyzałożeniezawężającepojęcie
sztukido:a)sztukplastycznych–zgodniebowiem
ztradycjądyskursywną(głównieestetykiihistorii
sztuki),sztuceDprzypisujesięrealneistnienieczerpane
niejakozestatusuontologicznegodziedzin,zwykle
traktowanychjakojejczęściskładowe”9(malarstwo,
rzeźba,architektura,grafika,rysunekitp.);b)twórczości
ztakzwanegoDeuroamerykańskiegokręgucywilizacyj-
nego”;c)twórczościuznanej,oficjalnej,Dbędącejprzed-
miotempodręcznikowychopracowań”,boDtoonawłaśnie,
aniejejfolklorystyczno-etnograficznawersja,zyskała
walorobiektujednoznacznieinieproblematycznie
kojarzonegozpojęciem»sztukiprawdziwej«”10.
Obostrzenietonieoznaczajednakbrakudylematów
związanychzarównozpojęciem,jakimateriałem
egzemplifikacyjnym11.Atodlatego,żenawetwtym
obszarzepojęciesztuki12budzinajróżniejszeskojarzenia.
Odsyładodoświadczeń,działań,realizacjitakróżnopo-
staciowych,żetracimyorientację,awefekciepoczucie
pewności,czymwłaściwiesztuka(nietyle)była,czym
jest,ewentualnieniejest,jakąpowinnalubniepowinna
być.Szczególniekłopotliwaokazujesięjejsamonapędza-
jącasięskłonnośćdoprzekształceń,dyspozycjado
nieustannychrekonstrukcji,otwartośćnanieograniczo-
8
nośćkolejnychwcieleńiprzejawów,byDuczynićniezbęd-
nymjakieśniezwykłekryteriumalbowogóleznieść
granicesztuki”13.Pojęciesztukiobejmujetutajrealizacje
kanoniczne,woparciuoktórebudowanonaszeestetyczne
hierarchie,aleidziałaniaprogramowokontestujące
tradycyjneformyiaksjologicznefundamentytwórczości.
Jednakobarczoneinterpretacją,związaneretoryką
ihistorycznościąkonotacjiniesiezesobąpewnąhierarchi-
zacjęiuruchamiawartościowanie.Iprzyznaję,czynito
zpowodzeniemodzawsze,niezmiennie.Czyniniezależ-
nieodswejotwartościikumulatywności,niezależnieod
nieokreśloności,jakąsztukazyskaławuogólniającym
rysiekulturyaktualnej(ponowoczesnej).Wnajbardziej
oczywistym(bynierzecbanalnym)przesłaniuzauzasad-
nionenależyprzyjąć,żeprzywszystkichswychdylema-
tachpojęciesztukiokreślaiwyodrębnia,wkręgupew-
nychpraktykdyskursywnychipanującegoparadygmatu
poznania,przedsięwzięciazróżnychpowodówuznawane
zareprezentatywnedlasztukiikulturyartystycznejod
nie-sztuki14;odróżniaartystyczneodpotocznego,este-
tyczneodzwykłego,aleteż,winteresującymnasaspek-
cie,wyróżniasztukęjakotaką(prawdziwą,oficjalną,
elitarną)odsztukiitwórczościludowej.Ustanawiawięc
iwyodrębnia.Chcącrzeczsprecyzować,unikającprzy
tymnawetnamiastkiprzekrojowegoprzeglądukolejnych
konceptówartystyczności,skoncentrujmysięnauogólnia-
jącymprzedstawieniujejnajbardziejfundamentalnych,
wpewnymsensieponadhistorycznych,cechiwłasności.
Zgodniezzałożeniem,chodzioteaspektyicechy
dystynktywneDsztukioficjalnej”(Delitarnej”),które
wrelacjidoDsztukiludowej”(twórczościludowej)
pozwoląnawskazanieprzedewszystkimtego,cojełączy
idzielizarazem.Cookazujesięwspólnedlaobutych
obszarów:sztukiDbędącejprzedmiotempodręcznikowych
opracowań”,Dsztukiprawdziwej”isztukiludowej.
Cookreślaidefiniujetezjawiska,aleteżcopodważa
sensownośćtegoostatniego,którechociażfunkcjonuje
wszerokimobiegu,bywakwestionowaneprzezbadaczy
różnychproweniencji,szczególniekulturoznawców
ifolklorystów.
Przyjmując,żeobecnośćsztukijestobecnościązna-
czeń/sensów,alewgłównejmierzekonkretnychegzem-
plifikacjiuznawanychwdanejspołecznościwokreślonym
czasieimiejscuzadziełasztuki,zacznijmyodkwestii
najbardziejoczywistych,aleteżfundamentalnych.
Popierwsze:przedmiotowość.Myślącosztuce,
myślimyzazwyczajoprzedmiotowejnaturzedzieł
(wytworów),którekonkretyzująsięjakointersubiektyw-
niedostępneobiekty.Prawidłowośćtadotyczyzresztą
takżesztukiludowej(amożepoprawniej:twórczości
ludowej).PiszęDzazwyczaj”,bochociażprzedmiotową
naturędziełakwestionowałyniektórenurtydrugiej
