Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
RichardHofstadter
jestcentralneizaisteusystematyzowanewwielkichteoriachspisko-
wych.Istniejejednakzasadniczaróżnicamiędzyparanoicznymtrybunem
wpolityceaparanoikiemklinicznym.Choćobajmająskłonnośćdonad-
miernejzapalczywości,podejrzliwości,agresjiorazprzesadnejiapoka-
liptycznejekspresji,toklinicznyparanoikjestprzekonany,żezłowrogi
ipełenspiskówświat,wktórymprzyszłomużyć,obracasięwsposób
szczególnyprzeciwkoniemu.Natomiastprzedstawicielstyluparanoicz-
negopostrzegatenświatjakoskierowanyprzeciwkonarodowi,kulturze,
sposobowiżycia,odktórychzależnyjestnietylkoonsam,leczrównież
milionyinnychludzi.Takaosobazwyklenieuważasięzajedynąofiarę
spisku,przezcojejzachowaniejestdopewnegostopniabardziejracjo-
nalneibezinteresowne1.Cowięcej,przekonanie,żewswychpasjachpo-
litycznychkierujesięaltruizmemipatriotyzmem,wzasadzieprzyczynia
siędowzmocnieniajejoburzeniamoralnegoiprzeświadczeniaosłuszno-
ściwłasnychpoglądów.
Oczywiścieterminnstylparanoiczny”mapejoratywnywydźwiękijest
tozabiegcelowy,znajdujeonbowiemzastosowaniewobroniesprawnie-
słusznych.Jestjednakowożmożliwe,byużywaćstyluparanoicznegodo
orędowaniazarozsądnymprogramemczywsłusznejsprawie.Wrzeczy
samejwłaśniedlategoniejesteśmywstaniezająćstanowiskawdanejkwe-
stii,gdyżzdajenamsię,iżdostrzegamywsposobiejejprezentacjiakcenty
ocharakterystycznieparanoicznymzabarwieniu.Pojęciestyluwiążesię
raczejzesposobem,wjakimwyznajeibronisięprzekonań,niżzprawdą
bądźfałszemichtreści2.
Kilkaprostychiwzględnieniepozostawiającychwątpliwościprzykła-
dówmożeuczynićtorozróżnieniecałkowiciejasnym.Krótkopozama-
chunaprezydentaKennedy’egowielkirozgłoszyskałapropozycjausta-
wy,wspieranejgłównieprzezsenatoraThomasaE.DoddazConnecticut,
1Istniejąoczywiściewyjątkiodtejreguły,szczególniepośródnajbardziejskrajnych
prawicowychagitatorów-zob.szczególnieL.Lowenthal,N.Guterman,ProphetsofDeceit:
AStudyoftheTechniquesoftheAmericanAgitator,Harper&Brothers,NewYork1949,
rozdz.9-ichznaczeniejestjednakdyskusyjne.Wartojednakowożzwrócićuwagęnainteresu-
jącesugestienatematrelacjimiędzystylamimyśleniaarodzajamipsychozy,zob.N.McCona-
ghy,ModesofAbstractThinkingandPsychosis,nAmericanJournalofPsychiatry”,t.CXVII,
sierpień1960,s.106-110.
2MiltonRokeachwTheOpenandClosedMind(BasicBooks,NewYork1960)podjął
siępróbysystematycznegorozpoznaniazwiązkówmiędzytreściąideiasposobemichkomu-
nikowania.Ważnejestjednak,bymiećnauwadzefakt,żepodczasgdykażdysystemwierzeń
możebyćwyrażanywstyluparanoicznym,istniejąpewneprzekonania,którezdająsiębyć
bronionewyłączniewtensposób.
