Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
9
ekologiikulturowej,obecniewydajesięodosobniony(por.Morphy1998)1.Korekty
iuzupełnieńwymagałzarównomaterializm,jakteżdeterminizmkulturowy.Wni-
kliwejocenyikrytykitegoostatniegopodejściadokonałbrytyjskiantropologTim
Ingold.Podstawowaideadeterministówsprowadzasiędopoglądu,żeludzienajpierw
tworząsweśrodowiskowoparciuoschematypojęcioweistniejącewdanejkulturze,
anastępniepodejmujądziałaniawtakuformowanejprzestrzenispołecznej.Według
Ingoldawyglądatoinaczej.Ludziedziałająwśrodowiskuiopisująjezewzględuna
realizowanedziałania,przyczyniająsiętakżedojegozmian.Powinniśmy–piszeIn-
gold–porównywaćśrodowiskodo„rzeźbyczypomnika,zuwzględnieniemdwóch
okoliczności:popierwsze,środowiskoniejestkształtowanerękąjednegotwórcy,lecz
wielu;podrugie,akttwórczynigdysięniekończy.Żadneśrodowiskoniejest(inigdy
niebędzie)ukształtowanewpełni”(Ingold2003:83).Człowiekpozostajewnieusta-
jącejinterakcjizeswymśrodowiskiem,znajdujesiępodjegowpływem,alerównież
oddziałujenanieizmieniajeswymidziałaniami.Jakoludziewpływamyizmieniamy
przestrzeń,wktórejzkoniecznościżyjemy,odczuwającnastępnienawłasnejskórze
efektytychzmian.
2.Miejsce,przestrzeńspołeczna,lokalność,przestrzenność
Głównymprzedmiotemnaszegozainteresowaniajestmiejsce.Pojęcietomożnarozu-
miećjakoobszar,punktwprzestrzeni.Dlanasmiejscejest,przedewszystkim,szcze-
gólnąprzestrzeniąuspołecznioną,alboteżpewnąprzestrzeniąspołeczną,kształto-
wanąprzezróżnegorodzajuprzestrzennepraktyki,kulturowewyobrażeniaiformy
organizacjistosunkówspołecznych.Yi-FuTuantwierdziłwswejznanejksiążce,że
„zamkniętaiuczłowieczonaprzestrzeństajesięmiejscem.Wporównaniuzprze-
strzeniąmiejscejestspokojnymcentrumustalonychwartości”(Tuan1987:75).Autor
tenuznajeprzestrzeńzaobszarludzkiejwolności,miejscejestdlańsynonimemsta-
bilnościipoczuciabezpieczeństwa.To,naszymzdaniem,zbytstatyczneujmowanie
miejsca.Wpracytejtraktujemymiejsceniejakostanżyciaspołecznego,alejakozło-
żonyprocesspołeczno-kulturowy.Tytułpracycelowonawiązujedoklasycznegodzie-
łaPeteraBergeraiTomasaLuckmannaSpołecznetworzenierzeczywistości(1983).
Jakpamiętamy,badaczecipodkreślali,żeporządekspołecznyjestwytworemludz-
kichdziałań,anieczęścią„naturyrzeczy”(Berger,Luckmann1983:93).Teoretyczny
wywódBergeraiLuckmannasłużyłukazaniutrzechmomentówdialektycznegopro-
cesu:tworzeniaprzezludzirzeczywistościspołecznej,uznaniuprzeznichobiektyw-
nościowejrzeczywistościorazzwrotnegooddziaływaniazobiektywizowanegoświata
społecznegonapostępowaniejednostek(tamże:106).Podobniemożnaspojrzećna
miejsceiprzestrzennościdziałańirelacjispołecznych.Miejscaniesąpoprostuob-
1Znamiennajestwtymkontekścieewolucjapoglądówczołowegoteoretykareprezentującegonurt
antropologiiekologicznej,RoyaRappaporta,którypoczątkowowypowiadałsięniekiedytak,jakbyśro-
dowiskowymuszałonaspołeczeństwachwybórokreślonychformkulturowychispołecznych.Jednak
wpóźniejszychpracachRappaportpodkreślałistnieniezłożonychwzajemnychzależnościioddziaływań
międzykulturą,społeczeństwemaśrodowiskiemnaturalnym(Rappaport2000[1984]).
