Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
76
AtenaLemnia
LemniaFidiaszaorazAtenazMarsjaszemMyrona.
Wreliefiepojawiasięnafryzachmitologicznych
(fipergameńskiołtarz)oraznastelachnagrob-
nych.Jejpodobiznazdobiłafiamforypanate-
najskie.
AtenaLemnia
,brązowyposągAteny(ok.2m
wys.),wykonanyprzezfiFidiaszaok.450p.n.e.
iustawionynafiAkropoluateńskimjakowotum
dziękczynneAteńczykówzamieszkałychnawys-
piefiLemnos,stądnazwa.Boginię,odzianą
wfipeplosifiegidęzfigorgonejonem,przedsta-
wionowpozycjistojącejzgłowązwróconą
wprawo,zlewąrękąuniesionąiopartąnawłócz-
ni;wprawej,zgiętejwłokciu,trzymałahełm.Wy-
glądniezachowanegoposąguzostałzrekonstruo-
wanynapodstawieistniejącychkopiirz.M.Ł.
AtenaPartenos
,kolosalnyposągkultowyAte-
ny-Dziewicy(ok.11mwys.)ustawionywcelli
fiPartenonunaAkropoluateńskim;dziełofiFi-
diasza,wykonanew447-438p.n.e.wtechnice
fichryzelefantyny.Rzeźbaprzedstawiałaboginię
wpostawiestojącej,ubranąwfipeplosifiegidę,
zhełmemnagłowie;wyciągniętądoprzoduprawą
rękęwspierałanakolumnie,najejdłonistała
uskrzydlonaNike;wlewejopuszczonejręce
trzymałaopartąoziemiętarczę(zdobionąodze-
wnątrzprzedstawieniemamazonomachii(fiama-
zonki),odwewnątrz-figigantomachii),poktórej
wpełzałwąż.PrzylewejnodzeA.P.staławłócznia.
Sandałyboginizdobiłyscenyficentauromachii,
nabazieposągubyłwyrzeźbionyfryz,ukazujący
narodzinyfiPandorywobecności20bogów.Po-
sągniezachowałsiędonaszychczasów,ajego
przybliżonywyglądmożnaodtworzyćnapodsta-
wiepóźniejszychkopii(AtenaWarwakion,Atena
Lenormant).M.Ł.
AtenaPromachos
(Walczącanaprzedzie),ko-
losalnybrązowyposągAteny(ponad7mwys.),
wykonanyprzezfiFidiaszaok.poł.Vw.p.n.e.,
ustawionynafiAkropoluateńskimmiędzyParte-
nonemaPropylejami.Przedstawiałstojącąbogi-
nię,wspartąnawłóczni,ztarcząunogi.Pomnik
zostałsfinansowanyzdziesięcinyzłupówmara-
tońskich.Znanyjestjedyniezopisówireplikna
monetach.M.Ł.
Atenajos
(gr.Athenaios)zfiNaukratis,II/
IIIw.,nieznanyskądinądautordziełaDeipnosophis-
tai(Mędrcyprzyuczcie),długiegotraktatupoświę-
conegoniemalwszystkimsprawomzwiązanym
zucztą(gr.deipnon)orazbiesiadą(fisymposion)
starożytnychGreków(naczyniabiesiadne,zwycza-
je,gryiżarty,potrawyiwina,literaturaisztuka),
napisanegowformiedialogu,wktórymuczestni-
czyponad20biesiadników-erudytów.Toniezbyt
wybitneliteracko,drobiazgowedziełojestbezcen-
nymźródłemdopoznaniagr.literatury.Ponad-
toznacznaczęśćfragm.średniejinowejkomedii
attyckiej[fikomedia(1.)]orazlirykiarchaicznej
zachowałasiętylkouA.M.W.
Ateneum
(gr.Athenaion,łac.Athenaeum),
świątynialubmiejscepoświęconeboginiAtenie:
10świątyniaAtenywAtenach,gdziezbieralisię
uczeniipoeci,byodczytywaćswojeutwory;rodzaj
klubuuczonych.20pierwszypaństwowywyższy
zakładnaukowywRzymie,założonyw135przez
ces.Hadriana.Wykładanotamfilozofię,retorykę,
gramatykęiprawo.
Ateny
(gr.Athenai),miastopołożonenarówni-
nieattyckiejwodległościok.6kmodmorza.
Pierwsześladyosadnictwapochodzązokresu
mykeńskiego,gdynastromoopadającymwzgórzu
zw.akropolemwzniesionowarownię,aujegostóp
powstałaosadaotoczonapotężnymmurem(tzw.
Pelasgikon).RozwójterytorialnyAtenszedłwkie-
runkupn.ipd.Pierwszezakrojonenaszerszą
skalępracebudowlaneprowadziłfiPizystrat,któ-
rym.in.wzniósłświątynięAtenyPoliasnaakro-
poluizacząłbudowęświątyniZeusaOlimpijskie-
go.W480/479p.n.e.A.,zdobyteprzezwojska
Kserksesa,zostałydoszczętniespaloneizburzone.
PozwycięstwieGrekównadPersamipodSalaminą
odbudowamiasta-podjętaprzezTemistoklesa,
Kimona,anastępnieprzezPeryklesa-została
przeprowadzonaszybko,alebezustalonegoplanu,
wwynikuczegonowemiastomiałozabudowęnie-
zwyklechaotyczną.Temistoklesotoczyłjemurami
obejmującymiznaczniewiększyobszarniżpo-
przednio.OkrespotęgipolitycznejA.wVw.
p.n.e.,aszczególniewlatachdziałalnościPerykle-
sa,jestrównieżokresemrozkwituiświetnościA.
jakomiasta,wktórymwznosisięwielewspania-
łychświątyńigmachówużytecznościpublicznej.
Perykleszainicjowałprzedewszystkimrozbudowę
akropolu,gdziepowstałynajpiękniejszepomniki
architekturygr.Odchwiliwygnaniatyranówpod
kon.VIw.p.n.e.wzgórzetoprzestałobyćtwierdzą
iprzyjęłofunkcjeokręgukultowego.Wchodziło
sięnańodstronyzach.przezkolumnadęfiPropy-
lei,nawprostktórychustawionowidocznyzdaleka
posągAtenyPromachos,wyrzeźbionyprzezfiFi-
diasza.Wpd.częściakropolustałdoryckifiParte-
nonzestatuąAtenyPartenosFidiasza,apoprze-
ciwnejstroniejońskifiErechtejonzesławnym
portykiemkariatyd.Przywejściu,naskrajuod
