Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1)2)Defnicjeipodziałyprawa
19
jedyniesłusznymnormommożnanadaćatrybutobowiązywanialPóźniejszyjurysta,
Celsus,żyjącynaprzełomieIiIIwiekunlel,zdefiniowałprawowłaśniejakosztukę
stosowaniadobraisłuszności7l
Opisującidealnyustrój,Cyceropostulował,abydobropaństwabyłodlaurzędników
najwyższymprawem8l
Gaius,jurystazIIwiekunlel,wInstytucjachpisał:nWszystkieludy,którerządząsię
8
ustawamiizwyczajami,posługująsięczęściowoswoimwłasnymprawem,aczęś-
ciowoprawemwspólnymwszystkimludziom:tobowiemprawo,któredanyludso-
bieustanowił,jestjegowłasneinazywasię»iuscivile«,jakbywłasneprawodanej
społeczności;tozaś,conaturalnyrozumustanowiłwśródwszystkichludzi,tojest
uwszystkichludównarównistrzeżoneinazywasię»iusgentium«,jakbyprawo,
którestosująwszystkieludylLudrzymskiposługujesięzatemczęściowoswoimwła-
snymprawem,aczęściowoprawemwspólnymwszystkimludziom”9lWedługGaiusa
Rzymianiemielizatemwłasneiuscivile,alestosowaliteżnormyiusgentium,czyli
prawawspólnegowszystkimludziomlJurystawymieniłrównieżźródłaiuscivile:
nPrawaludurzymskiegoskładająsięzaśzustaw,plebiscytów,uchwałsenatu,konsty-
tucjicesarskich,edyktówtych,którzymająprawowydawaniaedyktów,odpowiedzi
jurystów”
10lKatalogtenjestbardzoogólnyiprawdziwydlaokresu,wktórymGaius
tworzył,czylipryncypatulNależydodać,żewcytowanymwcześniejfragmencieGa-
iusjakoźródłoprawawymieniłteżzwyczajl
Papinian(II/IIIwieknlel)odróżniałźródłaiuscivileodźródełprawapretorskiego
9
-iushonorariumlWedługniego:nNa»iuscivile«składasięto,cowynikazustaw,
plebiscytów,uchwałsenatu,dekretówcesarzyorazopiniijurystów”11lDalejPapinian
wyjaśniał:nPrawopretorskietoprawo,którewprowadzilipretorzy,abywspierać,
uzupełniaćlubpoprawiać»iuscivile«zewzględunakorzyśćogółulPrawotona-
zywasięteż»iushonorarium«odgodnościpretora”12lPrawopretorskietowąska
nazwaprawawynikającegozedyktówlPonieważjednakwprawieprywatnymedykty
pretorówmiałypodstawoweznaczenie,togłówniejemianonamyśli,mówiącoius
honorariumlWrzeczywistościnaiushonorariumskładałysięjednakrównieżedykty
edylówkurulnychczynamiestnikówprowincjil
Ulpian,jurystazIIIwiekunlel,definiowałprawo,przeprowadzającjegopodzia-
10
ły(defnitioperdivisionem)lJegozdaniemprawonależypodzielićnaprywatne
ipubliczne,stosująckryteriumkorzyści:nPrawempublicznymjestto,codotyczy
7DigestaIustiniani(dalejjakoDl)1,1,1prl:Iusestarsbonietaequil
8Cicero,Delegibus3,3,8:salusreipublicaesupremalexestol
9GaiInstitutiones(dalejjakoGl)1,1l
10Gl1,2l
11Dl1,1,7prl
12Dl1,1,7,1l
