Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
AdamLityński
nwojska”
,zdodatkiemprzymiotnikowympochodzącymodrejonugeograficznego.
Słowonwojsko”wtymrozumieniuoznaczałoterytorium,jednostkęterytorialną
ispołecznośćkozackąnatymterenie.Dopaździernika/listopada1917r.wRosji
byłotrzynaściewojskkozackich87.Najstarszą(od1570r.)inajwiększązbiorowością
byliKozacydońscy88.WbyłymimperiumcarówKozacyliczyliokoło4,5mlnosób,
przyczymconajmniej89300tysięcyznichwalczyłowIwojnieświatowej.
WciąguzaledwiekilkudziesięciulatodprzekroczeniaUraluKozacyopanowali
terenyażdoOceanuSpokojnego.Włączająckolonizowaneziemiebezpośredniodo
państwarosyjskiego,Rosjastałasięnajwiększymkrajemświata.RichardPipespo-
daje,żewciągu150lat,międzypołowąXVIwiekuakońcemXVIIstulecia,Rosja
corokupowiększałaswojeterytoriumoobszarwprzybliżeniurównywielkościHo-
landii90.Inneimperiakolonialnepraktycznieniemiałymożliwościwłączaniasąsia-
dującychkoloniibezpośredniodopaństwakolonialnego,możezwyjątkiemAnglii
względemIrlandii.Matoskutkidodzisiaj:wokresiepodekolonizacjiRosjanadal
jestwistociepaństwemkolonialnym;tusięnicniezmieniło.WtensposóbRosja
jestpaństwemzarównoeuropejskim,jakiazjatyckim.
PoodkryciachBeringa91rosyjscyżeglarzezKamczatkizaczęlidocieraćdoAla-
ski.KatarzynaIIuznawałaterenyamerykańskie,doktórychdocieralirosyjscykup-
cyipodróżnicy,zaintegralnączęśćRosji92.Pierwszekolonieosadnikówrosyjskich
nawyspieKodiakpojawiłysięw1784r.Rosyjskikupiecipodróżnik,naderener-
gicznyGrigorijSzelichow,nawyspiezałożyłstolicęnRosyjskiejAmeryki”;połączył
wszystkierosyjskiegrupyhandlowewjednąZjednoczonąAmerykańskąKompa-
nię,któranastępnieprzekształconazostaławRosyjsko-AmerykańskąKompanię
Handlową,acarnadałjejmonopolhandlunatymterenie.Od1799r.Alaskabyła
administrowanaprzeztęKompanię.Szelichowdziałałzogromnąenergiąiskutecz-
87
Bylito:Kozacydońscy,Kozacykubańscy,Kozacytereccy[terscy],Kozacyorenburscy,Kozacyza-
bajkalscy,Kozacysyberyjscy,Kozacyjenisejscy,Kozacyirkuccy,Kozacyuralscy,Kozacyamurscy,Ko-
zacysiemirieczeńscy,Kozacyastrachańscy,Kozacyussuryjscy,anadtoistniałwyodrębnionyjakucki
pułkkozacki.
88
TerytoriumWojskaDońskiegow1917r.zajmowało164tys.kmkw.(dlaporównania:Angliato130
tys.kmkw.);od1870r.oficjalnienazywałosięObwodemWojskaDońskiego;ludnośćkozacka(zrodzi-
nami)to43%mieszkańcówObwodu,pozostalitomiejscowichłopiorazludnośćnapływowa(zamiejsco-
wi-inogorodnie).ObwódWojskaDońskiegodzieliłsięna9okręgów,wktórychKozacyzamieszkiwali
134stanice(dużewsielubgminy)i1728chutorów(sołectwlubfolwarków).StolicąObwoduuznawano
liczący65tys.mieszkańcówNowoczerkask.K.Marcinek,Don1917-1918,Warszawa2020,s.42.
89
Niektóreźródłapodająliczbę450tysięcyżołnierzykozackichwprzededniuIwojnyświatowej,
WEPXIV
,s.499.
90
R.Pipes,RussiaundertheOldRegime,London1994,s.83.
91
VitusJonassenBering,1681wHorsens,zm.8grudnia?/19grudnia1741naWyspieBeringakołoKam-
czatki,żeglarzpochodzeniaduńskiegowsłużbierosyjskiejmarynarki;założyłosadęPietropawłowskna
Kamczatce;stamtądpoprowadził(1741)wyprawęwkierunkuAmerykiPółnocnej,potwierdzającwcze-
śniejszeoniemalstolatodkrycieDieżniowa;wdrodzepowrotnejodkryłWyspyAleuckie.W1991roku
ekspedycjarosyjsko-duńskaodkryłagróbBeringaijegopięciumarynarzy.
92
A.Andrusiewicz,Złotysen.RosjawXIXiXXwieku.Sprawyiludzie,Kraków2016,s.74.
