Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
H.Sęk(red.),Psychologiakliniczna.T.2,Warszawa2005
ISBN83-01-14489-0,©byWNPWN2005
32
Rozdział2.Psychologiaklinicznadzieciimłodzieży–wybranezagadnienia
2.3.Uwarunkowaniaproblemówklinicznych
Problemykliniczneuzewnętrzniającesięwróżnorodnychzaburzeniachmają
zazwyczaj,jakjużbyłaotymmowa,wieloczynnikowągenezę.Zjednejstrony
mamydoczynieniazestresorami,czylizewnętrznymiczynnikamiszkodliwymi,
zdrugiej–zpodatnościądzieckanaichoddziaływanie,którajestwypadkową
dyspozycjiocharakterzebiologicznym,przeżytychdoświadczeń,atakże
rozumieniaprzezdzieckoszkodliwychwpływów,jakimpodlega.Wszystkiete
czynnikisąwzajemniepowiązaneimodelowanezarównoprzezoddziaływania
społeczne,jaki(wzrastającązwiekiem)własnąaktywnośćdziecka,aprzede
wszystkimprzezjegoindywidualneorazznajdującesięwjegonajbliższym
otoczeniuzasoby.Mamywięczawszedoczynieniazokreślonegorodzaju
interakcjąmiędzyczynnikamiumiejscowionymiwśrodowiskudzieckaiwnim
samym.
Doszerokorozumianychbiologicznychdyspozycjidzieckazaliczasię
dziedziczneobciążenia,konstytucyjnewłaściwości,uszkodzeniatkankinerwo-
wejorazaktualnystanzdrowotnyorganizmu,jakrównieżwłaściwościrozwoju
polegającenawystępowaniufazwzmożonejsensytywności(Busemann,1953,
Gesell,1946;w:Obuchowska,1983,s.74).Fazytedotycząosiąganiaprzez
organizmdzieckakluczowychkompetencjirozwojowych(wtymlokomocji
irozwojujęzykaorazdojrzałościpłciowej).Obecniezawiekszczególnej
podatnościnawystąpieniezaburzeń,opróczwczesnejfazydojrzewania,wielu
badaczyuznajedrugirokżycia.Wzrastającawtymwiekuświadomośćwłasnej
tożsamościwyzwalazachowanianegatywistyczneistądokreślenie„negatywis-
tycznykryzys”(thenegativisticcrisis;Herbert,1991,s.126)lub,bardziej
popularnie,„strasznedwulatki”(ibidem).Nasilonyniepokójdzieci,częstszy
płacz,wybuchyzłościorazinnetrudnościwychowawczewyzwalająuwielu
rodzicówreakcje,którewprowadzajądzieciwstansilnegostresu.
Negatywnedoświadczeniadziecimogąbyćspecyficznedlaokreślonejfazy
rozwoju,jakteżniespecyficzne.Doświadczeniaspecyficznewchodząwskład
zespołówzaburzeń,którychprzykładyzostanąprzedstawioneponiżej.
Natomiastnegatywnedoświadczeniadzieckaniespecyficznedlafazrozwo-
jumożnaodnieśćdotrudnychsytuacjiwystępującychwkażdymześrodowisk,
przyczymnajprostszypodziałtychsytuacjiwprowadzonyprzezLewickiego
(1969)–natrudnepoznawczo(trudnedorozwiązania)itrudneafektywnie
(trudnedozniesienia)–bywawpraktycebardzoprzydatny.Ponieważjednak
emocjonalnietrudnesytuacjedzieciimłodzieżydotycząprzedewszystkim
środowiskarodzinnego,wartowskazaćna„indeksrodzinnychnieszczęść”
(familyadversityindex;Rutter,za:Herbert,op.cit.,s.107):(a)nasilona
dysharmoniamałżeńska;(b)niskispołecznystatus;(c)ciasnotamieszkaniowa
lubrodzinabardzoliczna;(d)przestępczośćjednegozrodziców;(e)objawy
psychopatologiczneumatki;(f)przekazaniedzieckapodopiekęsłużb
społecznych.
Wobrębietych„nieszczęść”negatywnedoświadczeniadziecimogąbyć
różnorodne,przytymwynikająonenietylezzawartychwindeksieatrybucji
przypisanychrodzinie(stanowiąonejedynie„podatnetło”),ilezrodzicielskiego
styluwychowania.Wliteraturzeprzedmiotuwymieniasięwtymkontekście
przedewszystkimautokratycznystylwychowania,opartyofizycznąipsychiczną