Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
9
łującsiędotytułuksiążkiBohdanaCywińskiego3.Dlategokolejnepytanie,jakie
postawiłemwswoichbadaniach,dotyczyłożywotnościtychpostawiwzorów
działania.
Innynatomiastbyłpozytywizmgalicyjski,atozarównozewzględunadużo
mniejszeniżwkongresówceczyzaborzepruskimtempoprzeobrażeńspołecznych
orazsilniejsząpozycjęekonomicznąikulturowąziemiaństwa,jakizewzględuna
zakresswobód,jakimicieszylisięPolacywtymzaborze.Byłzatemzdecydowa-
niebardziejkonserwatywny,anawetlojalnościowy.Przyspieszenieprzeobrażeń
ideowychnastąpiłodopierowostatnimćwierćwieczuprzedwybuchemIwojny
światowej,kiedytozaczęłykształtowaćsięnowoczesnewsensieprogramowym
iorganizacyjnympartiepolityczne,socjalistyczne,narodowo-demokratyczne
ichłopskie.Katalizatoremdlakrystalizowaniasiętychorientacji,aszczególnie
ichstosunkudoniepodległościPolskiisposobówjejodzyskania,okazałsięokres
międzyrewolucją1905–1907awybuchemwojnyw1914roku4.Powstałewtym
czasie,aprzedewszystkimwokresiewojny,konstelacjepolityczneiautorytety
zaważyłyzarównonaorientacjachideowych,jakinadziałaniachpodejmowa-
nychdlanadawaniakształtupolskiemużyciupolitycznemuiadministracji.
Słabośćpolskichtradycjiwdziedzinieadministracji,zwłaszczatej,której
przemianyzwiązanebyłyzprocesamimodernizacji,oznaczała,żePolacymusie-
litworzyćnietylkoprawoibudowaćinstytucje,aletakżeprzygotowywaćludzi,
urzędników,kształtowaćichpodwzględemfachowymiideowym.Społeczeń-
stwaEuropyzachodniej,szczególniete,naktórePolacylubilisiępowoływać,
awięcNiemcy,AngliaiFrancja,mimoiżróżniącesięmiędzysobąimające
odmiennetradycjeirozwiązaniawtejdziedzinie,budowałyjednakswojąadmi-
nistracjęwmyślzasadopisanychprzezMaxaWeberawjegowzorzeidealnym
biurokracjiikształtowałyjejkadrywedługopiniiwyrażonejwraporcieStafforda
H.Northcote’aiCharlesaE.Trevelyanaz1853roku.
Wobecnymstanierzeczyniemożnarządzićbezpomocysprawnegoaparatustałych
urzędników,którzybybylinależyciepodporządkowaniministrom,bezpośrednioodpo-
wiadającyprzedmonarchąorazprzedparlamentem,leczktórzybylibyzarazemobdarzeni
niezależnością,siłącharakteru,zdolnościamiidoświadczeniem,wystarczającymidotego,
abyradzić,wspomagaćidopewnegostopniawpływaćnatych,którychpostawionoponad
nimi,czyliwpływaćnaministrów5.
Wokresiemiędzywojennymnastąpiłyjednakpoważnezmianynietylko
wzakresiezadańiobowiązkówpaństwa,alerównieżwzakresieorganizacji
administracjipaństwowej.ZmiandokonywaliwpierwszymrządzieNiemcy,co
zrozumiałezewzględunaprzeobrażenia,jakienastąpiływtymkrajuwwyniku
przegranejwojny.ReformypodejmowaneprzezNiemcy–nacozwrócęuwagę
3
Por.B.Cywiński,Rodowodyniepokornych,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2010.
4
Por.P.Górski,Socjalistyczno-niepodległościowaideanarodupolskiego1908–1914,Kraków
1994.
5
Cyt.za:H.Izdebski,Historiaadministracji,WydawnictwoLiber,Warszawa2001,s.112.
