Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przeobrażeniagospodarczeiubezpieczeniaspołeczne...
11
(polskaszlachtawwiększościprzypadkówodnosiłasięzniechęciąiwrogością
dozmianyhistorycznieukształtowanychstosunkówwłasnościowych,upatrując
wtychdziałaniachzamachunaswojewolności).Najwcześniejprocesbudowy
nowychstosunkówwłasnościowychnawsizakończonowzaborzepruskim.Już
wlatach1808-1823wpaństwiepruskimwydanoedyktyregulacyjne,które
otwierałydrogędouwłaszczeniachłopów(wpierwszejkolejnościprocesten
dotyczyłzamożniejszejczęścichłopstwa).Waktachtychokreślonozasady
uwłaszczenia:
a)uwłaszczeniedokonujesięzapełnymodszkodowaniemdladziedzica,
b)uwłaszczeniupodlegałyjedyniewiększegospodarstwachłopskie,
c)uwłaszczeniedokonujesięzaobopólnązgodąobustron.
Powyższezasadyprzyczyniłysiędorozciągnięciategoprocesuwczasie(do
1850rokunaterenieWielkopolskiiPomorzaWschodniegouwłaszczeniemobjęto
tylko1/3gospodarstwchłopskich).PowydarzeniachWiosnyLudówprocesten
uległprzyspieszeniu.Wlatach1848-1850wydanotrzykolejneustawy,które
zjednejstronyzmodyfikowałydotychczasowezasadyregulacyjne:rozszerzono
zakresuwłaszczenianawszystkiegospodarstwaorazzmienionowarunkiwykupu
powinnościizniesionozwierzchniąwłasnośćdziedzicanadgruntamichłopskimi,
azdrugiej–przyspieszałysamprocesuwłaszczenia,któryzakończyłsięostatecz-
niew1865roku.Zmianazasadregulacjizwiększyłaliczbęuwłaszczonychgospo-
darstworazsprzyjałabudowiesilnychekonomiczniefolwarkówigospodarstw
chłopskich,którekorzystałyznowoczesnychmetodprodukcjiinowejtechniki
oraznajemnejsiłyroboczej.Dziękitemustworzonowarunkisprzyjająceprzebu-
dowierelacjispołecznychiekonomicznychnapolskiejwsiwzaborzepruskim
5.
Odmienniewyglądałakwestiauwłaszczeniawzaborzerosyjskimorazau-
striackim
6.Właścicieleziemscywobuzaborachraczejniebylizainteresowani
przejściemnakapitalistycznysposóbprodukcji–szczególnąniechęćdonowego
sposobuprodukcjimanifestowaliwłaścicieleziemscywzaborzeaustriackim.
Uwzględniającpowyższeuwarunkowaniapolityczno-ekonomiczne,proces
uwłaszczeniawobuzaborachzostałwymuszonywwynikuoddolnychinicjatyw
chłopskich,przyakceptacjizestronywładzzaborczych
7.
5J.Łukasiewicz:Początkicywilizacjiprzemysłowejnaziemiachpolskich.DziejeNaroduiPaństwa
Polskiego,t.III-50.Red.J.BuszkaiA.Garlicki.RSWnPrasaKsiążkaRuch”,Warszawa1988,s.8-9.
6J.Buszko:HistoriaPolski1864-1948.PWN,Warszawa1986,s.41-45.
7Wzaborzeaustriackimprocesuwłaszczeniaodbywałsiępodpresjąbuntówchłopskichipowstania
krakowskiegow1846roku.NatomiastwKrólestwiePolskimuwłaszczeniechłopówbyłokarąza
wywołaniepowstaniastyczniowego.Zob.A.Zakrzewski:OdStojałowskiegodoWitosa.Dzieje
NaroduiPaństwaPolskiego,t.III-53,RSWnPrasa-Książka-Ruch”,Warszawa1988,s.3-4.
