Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rzutokanaproblematykę
sobiewyobrazić,wprzyszłościobecneformypaństwowezanikną.Niedasię
takiejperspektywyaniprzesądzić,aniwykluczyć.
Dzisiejszajednośćeuropejska-podpostaciąUE-powstawałazasadniczo
wdialektycznymnapięciuzfenomenemnowoczesnegopaństwa.Jakstaram
siępokazaćwostatnimrozdziale,jejuzasadnieniemjestkonstatacja,że
formułanowoczesnegopaństwa,którawykształciłasięostateczniewXIX
wieku,okazałasięniewystarczającaiwymagaprzynajmniejgruntownego
uzupełnienia,oileniecałkowitegozastąpienia.Rzeczywiście,wXIXwieku
mamydoczynieniazostatecznymwykształceniemsięspójnegozestawu
podstawowychoczekiwańwobecpaństwanarodowego(pocoonojestijakie
funkcjemaspełniać).Tenmodeljestskutkiempolitycznejracjonalizacji,
którarozpoczęłasięnadobrenaprzełomiewiekówXVIiXVII
2,choćjej
pierwszesymptomymożemydostrzecjużwcześniej,nawetwwiekuXIV.
Siłębrałzprzekonania,żepaństwojestnajlepszym„wehikułem”rozwoju,
ponieważpotrafiwstopniuniedostępnymwcześniejzapewnićswoimmiesz-
kańcom(wszystkojedno-poddanym,obywatelomczy„duszom”)podstawo-
we„dobra”podpostaciąpokoju(wewnętrznegoizewnętrznego),bezpie-
czeństwa(prawnego,policyjnego,socjalnego)orazdobrobytu(rozwój
handlu,gospodarki,intensywnewykorzystaniezasobównaturalnychiludz-
kich).PojawieniesięprzedIwojnąświatowąkoncepcjiwielkichobszarów
możnabyłojeszczewidziećjakopróbęwewnątrzeuropejskiejekspansji
państwszukającychnowychmożliwościpowiększeniaswoichzasobóworaz
potencjału(jakwprzypadkuNaumannowskiej„Mitteleuropy”).Jednakpo
wojennejkatastrofiecorazczęściejwyrażanoutratęwiarywto,żepaństwo
możespełnićwszystkieteoczekiwania,któresformułowanowobecniego
wXIXstuleciuwformiespójnejpaństwowejideologii.Państwabowiemnie
byływstanienietylkostworzyćtrwałegoogólnoeuropejskiegosystemu
bezpieczeństwa(przezcałestulecie-począwszyodkongresuwiedeńskiego),
lecztakżezaspokoićpotrzebpokojuidobrobytu.Towłaśnieprzekonanie,że
jakieśinnestruktury,konstrukcje,bytymuszązastąpićniewydolnepaństwa
wrealizowaniupodstawowychzadań,stałosięwedługMarkaMazowera
głównymimpulsemdozrodzeniasięwokresiemiędzywojennymszczególnej
fascynacjitrzemagłównymiideologiamiobiecującymipostęp,dobrobyt
ipokójwnowejformulenowoczesności-liberalizmem,faszyzmemoraz
komunizmem
3.Wszystkietrzyposługiwałysiępojęciemszerszejogólno-
europejskiejjedności,któramiałaostateczniezrelatywizować,awefekcie
znieśćniewydolneformypaństwa.Jednakżywottychnowychideologiinie
okazałsięażtakdługi:liberalizmmiędzywojennyponiósłporażkę,kiedysię
okazało,żerosnącagospodarczawspółzależnośćwcaleniegeneruje
2S.Huntington,PoliticalOrderinChangingSocieties,YaleUniversity
Press,NewHaven1996,s.93-139.
3M.Mazower,DarkContinent.Europe’sTwentiethCentury,Penguin
Books,London1999,IX-XV.
7
