Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
70
Częśćpierwsza.Wiadomościwstępne
stanowiącejreakcjęwyłącznieodwetowąpojawiłasięideakarycelowościowejsłużącej
zapobieżeniupowrotowisprawcynadrogęprzestępstwa.
Wtymmiejscuwartoprzywołać-nadalwpełniaktualną-myślCesareBeccarii,
którypodkreślał,żekaryniewymierzasięzato,cosprawcauczynił,alepoto,by
tegoniezrobiłponownie.Tentokrozumowaniawiążesięjaknajściślejzwykształce-
niemochronnejfunkcjiprawakarnegowdzisiejszymznaczeniu:skorospołeczeństwo,
poprzeztreśćustaw,uznaje,żesprawcazrobiłźle,toznaczy,żejegoczynbyłskierowany
przeciwkodobromistotnymdlategospołeczeństwa,ukaraniezaśmazapobiectakim
czynomwprzyszłości.Odbywaćsiętomożezarównopoprzezzapobieganieczynom
aspołecznym,jakireagowanienanie.Oddziaływaniemożebyćskierowanenaosobę,
którajużprawonaruszyła(prewencjaindywidualna),bądźnapotencjalnychsprawców,
czyliogółspołeczeństwa(prewencjaogólna).
Zfunkcjąochronnąprawakarnegomożnawiązaćdwaskrajnemodele:model
prawakarnegoczynuimodelprawakarnegosprawcy.Wmodeluprawakarnego
czynureakcjajestwyznaczanawyłączniewagączynu,natomiastwmodeluprawakarne-
gosprawcydziałaniejestpodejmowaniepoto,bysprawcaponownienienaruszyłprawa.
Polskieprawokarnewpierwotnymkształciełączyłotedwaprzeciwstawnepodejścia.
Wmyśltegopodejściakarapowinnaodpowiadaćszkodliwościczynu,alerównocześ-
nieprzyczyniaćsiędotego,bysprawcęzresocjalizować.Nadtomiałatakżezapobiegać
naruszaniuprawaprzezinne,niżsprawca,osoby.Wyraźnawzmiankaodwóchpo-
staciachprewencjibyłazawartawart.53§1k.k.Pogodzenietychdeterminantprzy
podejmowaniudecyzjidotyczącejkonkretnegosprawcy,odpowiadającegozakonkretny
czynzabroniony,niebyłorzecząłatwą,alenowelizacjenieprzyczyniłysiędoułatwienia
sądowidecyzji.Przeciwnie,poprzezwyeliminowaniedyrektywynakazującejdbałość
owychowaniesprawcyspotęgowanezostałykontrowersjewokółsposobupojmowania
celuzapobiegawczego,cosprzyjauznaniu,żezapobieganiemabyćrealizowanepo-
przezodstraszaniesurowościąrepresji,któretopodejściejestanachroniczneigłęboko
niehumanitarne.Takżeustawoweprzywołanie(choćtylkoprzykładowe)okoliczności
obciążających(wymienionewpierwszejkolejności,coniejestpozbawioneznaczenia)
iłagodzącychusposabiadoocenkrytycznych,jakożepomniejszaznaczeniezasady
indywidualizacjiwymiarukary.
Naszczęścienadalstanprawapozwalanato,byideasprawiedliwościrozumianabyła
jakoproporcjonalnośćkarydowagiczynu(jegospołecznejszkodliwości,którejkryteria
wskazanewart.115§2k.k.)istopniawiny.Zliteralnegobrzmieniaart.53§1k.k.
niewynikawprawdzie,bykaramiałabyćwspółmiernadostopniawiny,niemniejtaki
wnioseknależywyprowadzićwzwiązkuztreściąprzepisówstanowiącychomniejszym
stopniuzawinienia,np.art.29infinek.k.przewidujenadzwyczajnezłagodzeniekary