Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.Historiaodpowiedzialnościkarnej-jejzałożeniaisposobyrealizacji
57
Powstałtakżeznaczącyruchkontestatorskiwzględemprawakarnegonazywanyspra-
wiedliwościąnaprawczą.Celemtegoruchujeststworzenienowegomodelurozwiązy-
waniakonfliktówmiędzyludzkich.Ideatawyrosłanagrunciekrytykizarównoretry-
butywnej,jakiutylitarnejwizjiprawakarnego.Zwolennicykoncepcjisprawiedliwości
naprawczejzarzucili,żetradycyjneprawokarnenierealizujefunkcji,któredeklaruje.
Niejestsprawiedliwąodpłatązapopełnionyczyn,czegodomagasięracjonalizacjaretry-
butywna,aninieograniczaprzestępczości,czegodomagasięracjonalizacjautylitarna.
Wzwiązkuztympodniesiono,żeproblemtkwiwjednymzfundamentówprawakar-
nego,jakimjestjegopublicznoprawnycharakter.Wskazano,żeodpowiedzialnośćza
przestępstwojestrelacjąmiędzysprawcąapaństwem,zktórejwyrugowanopokrzyw-
dzonego.Państwodokonałonkradzieżykonfliktu”międzysprawcąapokrzywdzonym.
Środkiprawnokarneniesłużąrozwiązaniutegokonfliktu,czasamiwręczgopotęgują,
dodatkowowiktymizującpokrzywdzonego.Ponadtoprawokarnetracizpolawidzenia
to,żeprzestępstwojesttylkowycinkiemżyciasprawcy.Wycinektenniemusikoniecznie
byćnajważniejszydlapokrzywdzonegoijegorelacjizesprawcączydlaspołeczności,
wktórejfunkcjonujesprawca.Sformalizowanyproceskarnyzorientowanyjestjednak
przedewszystkimnatenwycinek.Topowoduje,żetrudnouwzględnićcałykontekst
społecznyczynawetsytuacyjnyprzestępstwa.Przytymmogąniebyćuwzględnione
nawetteokoliczności,któreważnedlawszystkichbezpośredniozainteresowanych
rezultatemprocesu.Dlategojedenzluminarzykoncepcjisprawiedliwościnaprawczej
HowardZehrwezwałdozmianyobiektywu(changinglenses),przezktóryspoglądasię
naprzestępstwo.
Owazmianaobiektywumapolegaćnapozostawieniudodyspozycjistron(przede
wszystkimpokrzywdzonegoisprawcy)mechanizmówpozwalającychimautonomicznie
rozwiązaćpowstałymiędzynimikonflikt.Najbardziejrozpowszechnionątakąmetodą
jestmediacja.Występująjednakrównieżbardziejrozbudowanemechanizmy,takiejak
konferencjesprawiedliwościnaprawczejczykręgisprawiedliwościnaprawczej.Często
akcentujesięprzytym,żerozwiązaniekonfliktupowinnonastąpićpoprzezprzyjęcie
przezsprawcęodpowiedzialnościzaswójczynoraznaprawienieszkodywyrządzonej
pokrzywdzonemu.
Koncepcjisprawiedliwościnaprawczejzarzucasięm.in.nieuzasadnionezastą-
pienierelacjipokrzywdzenia,właściwejprzestępstwu,gatunkowoinnąrelacją
konfliktu,atakżewielopoziomowąnaiwnośćzwiązanązzałożeniem,żesprawcabę-
dziegotowywziąćodpowiedzialnośćzaswójczyn,żebędzieznajdowałsięwsytuacji
majątkowejpozwalającejmunaprawićszkodęorazżestronyrzeczywiściebędąchciały
rozwiązać,anienwygrać”konflikt,którymiędzynimipowstał.Zarzutytewdużej
mierzeuzasadnione,gdybytraktowaćsprawiedliwośćnaprawcząjakorozwiązanie,
któremazastąpićprawokarne.Gdybynatomiastkoncepcjętraktowaćjakomożliwą
dozastosowaniatylkowniektórychsprawach,wartozauważyć,żewartośćspołeczna