Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Rozdziałpierwszy.KorzenieirozwójsamorząduDrugiejRzeczypospolitejPolskiejorazjegoprasy…
ilościowych.Dlategoniniejszaprezentacjaowychrealiówitendencjipozwala
zorientowaćsięwnajważniejszych-częstopomijanychnawetprzezhistory-
ków-wydarzeniach,przybliżającychzmieniającysięobrazsamorządu,dla
któregookresdwudziestoleciamiędzywojennegobyłczasemwieluwyzwań.
Największymproblemem,zktórymmusiałzmierzyćsięsamorządDrugiej
Rzeczypospolitej,było-stanowiącepierwszoplanowezagadnienie-ujedno-
licenie,po123latachzaborów,zróżnicowanychsystemówterytorialno-admi-
nistracyjnychnaterenachwchodzącychwskładodrodzonejPolski.Jedynym
elementemwspólnymsamorządówwewszystkichkrajachzaborczychbył
dualistycznymodelkontynentalny,wktórymsamorządterytorialnydzielił
zadaniazorganizacjamipaństwowymi.Modeltenzostałwróżnymstopniu
podporządkowanyorganomadministracjipaństwowej50.
Wkażdymzaborzesamorządywyrosłyzinnejtradycji.Wmomencie
odzyskaniaprzezPolskęniepodległościposzczególneorganysamorządowe
działałynapodstawieodmiennychregulacjiprawnych.Doczasuwydania
szczegółowychuregulowańlegislacyjnychdlajednosteksamorządowychprze-
jętoporządkiposzczególnychzaborców,wydającszeregtymczasowychdekre-
tów,rozporządzeńiustaw,regulującychfunkcjonowanieadministracjioraz
samorząduwposzczególnychczęściachkraju.CelnieujęlitoHubertIzdebski
iMichałKulesza:„DrugaRzeczpospolitaprzyjęłazatemaustriackimodel
proceduryadministracyjnejisądownictwaadministracyjnego,pruski-codo
zasady-modelsamorząduterytorialnegoirosyjskiewzoryinstytucjifinanso-
wych,łączniezkoncepcjąNajwyższejIzbyKontroli”51.SamorządRzeczypo-
spolitejopierałsięwięcnatradycjiwywodzącejsięzokresuniewolinarodowej.
Wprowadzanierozwiązańdlaposzczególnychszczeblisamorząduutrud-
niałaniejasnasytuacjaterytorialnakraju(związanazwojnązRosjąbolsze-
wicką,powstaniamiwWielkopolsceinaŚląskuorazplebiscytami).Granice
ustabilizowanodopierow1922roku,askorygowanow1938roku,kiedydoszło
doostatniegoprzeddrugąwojnąświatowąposzerzeniaobszaruRzeczypo-
spolitej,cojeszczerazwpłynęłonazmianyadministracyjne(odzyskanozaol-
ziańskieterenyŚląskaCieszyńskiego).Wramachpodziałuadministracyjnego
Rzeczpospolitaskładałasięzwojewództw,powiatów,miast,gminwiejskich,
gromadorazobszarówdworskich52.
Uschyłkuprzedwojennejniepodległościsamorządobejmowałukształ-
towaneostateczniejednostkipodziałuadministracyjnego.Poreformie,
obowiązującejod1kwietnia1939roku,było-opróczmiastastołecznego
Warszawy-16województw:warszawskie,łódzkie,kieleckie,lubelskie,bia-
łostockie,wileńskie,nowogródzkie,poleskie,wołyńskie,poznańskie,pomor-
skie,śląskie,krakowskie,lwowskie,stanisławowskieitarnopolskie.Zostały
50Zob.W.Wytrążek:Samorządterytorialny…,s.47.
51H.Izdebski,M.Kulesza:Administracjapubliczna…,s.69.
52Zob.W.Wytrążek:Samorządterytorialny…,s.50-51.
