Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
11
stwierdzeniemomodelowymkształcietotalitaryzmu,zbliz
˙aniusie
"doniego
lubbudowaniujegopodstaw9.Niebrakjednaksa
"dówmniejkategorycznych.
Ichautorzyzwracaja
"uwage
"naniedostatekpełnejwyrazistościwwyste
"powaniu
niektórychcechdefinicyjnychtotalitaryzmu10.Chodzitutajprzedewszystkim
orzeczywisteprzenikanieideologiidoświadomościspołecznejiwjejna-
ste
"pstwieokształtowanienowegotypurelacjijednostka–władzaorazrelacji
mie
"dzysamymiobywatelami.Rozwaz
˙aniatesa
"niezmierniewaz
˙ne,gdyz
˙
odpowiedźtwierdza
"canapostawionepowyz
˙ejpytaniemusioznaczaćpowaz
˙ne
naste
"pstwawinterpretacjizachodza
"cychzjawisk.Jeślisystempanuja
"cywPol-
scebyłistotnietotalitarny,toztegowynika,iz
˙politycznecentrumpowinno
sprawowaćpełna
",jednocześnieefektywna
"kontrole
"nadcałymz
˙yciemspołecz-
nym,atooznacza,z
˙eniemogłyzaistniećpostawynietylenawetopozycji,
niemówia
"cjuz
˙ooporze,ilez
˙adneinnezachowaniaodbiegaja
"ceodnarzu-
canegowzoru,wtymtakz
˙etzw.małowiernośćaparatupartyjnegonaniz
˙szych
szczeblachorganizacyjnychczyzachwianieliniipodziałumie
"dzyczłonkami
partiikomunistycznejiosobamibezpartyjnymi11.Jakwiadomo,nawetwlatach
stalinizmu12,nieudałosie
"władzyosia
"gna
"ćtakiegostanunanajniz
˙szych
poziomachz
˙yciaspołecznego.Aleczyztegomusiwynikaćwniosek,z
˙e
systemupanuja
"cegowPolsceniemoz
˙nazakwalifikowaćjakototalitarnego,
atylkojakorodzajautorytarnejdyktatury?Autorytaryzmrówniez
˙naduz
˙a
"
skale
"posługiwałsie
"przemoca
",podporza
"dkowywałspołeczeństwoprzezkształ-
towaniepostawkonformistycznych,alenieupatrywałpodstawtrwałościswo-
jegopanowaniawbudowaniutzw.nowegoczłowieka13.Wtejsytuacjitrudno
niezgodzićsie
"zwyz
˙ejprzywołanymistwierdzeniami,iz
˙wPolsceokresu
stalinizmutrwałozbliz
˙aniesie
"dodefinicyjnegomodelutotalitaryzmu.Staje
sie
"tojeszczebardziejoczywiste,jeśliprzyja
"ć,z
˙eistota
"totalitaryzmunie
byłotylkopanowanierza
"dza
"cychnadspołeczeństwem,leczpilnowanie,,o-
kreślonegoscenariusza,którywielokrotniejestpowielanywewszystkich
obszarachz
˙yciaspołecznego
,,
,zakładaja
"cegojednocześnieistnieniepewnego
obszarudowolnościwjegorealizacji14.Przydatnymoz
˙etez
˙byćpogla
"d,iz
˙
totalitaryzmniemusiałrównaćsie
"całkowitejkontrolinadspołeczeństwem,
ale,,oznaczałraczej,z
˙esprawowanietakiejkontrolibyłojegopodstawowym
9D.Jarosz,Polacyastalinizm...,s.6;J.Chumiński,RuchzawodowywPolscewwarunkach
kształtuja
˛cegosie
˛systemutotalitarnego1944–1956,Wrocław1996,S.10;M.Kula,Nieboszczka
PRL.Anidobra,anima
˛dra,anipie
˛kna...aleskomplikowana,[w:]SpóroPRL,Kraków1996;A.
Paczkowski,Odsfałszowanegozwycie
˛stwadoprawdziwejkle
˛ski.SzkicedoportretuPRL,Kraków
1999,s.224.
10K.Kersten,Bilanszamknie
"cia,[w:]SpóroPRL...,s.24;D.Jarosz,Polacyastalinizm...,
s.232–234.
11A.Paczkowski,Sprzeciw,opozycja,opórwPRL–ankietahistoryczna,
,,Arcana’’2001,
nr38,s.72;D.Jarosz,Polacyastalinizm...,s.233.
12Termintenuz
˙ywanyjestwróz
˙nychznaczeniach,m.in.jakookreślenierza
"dówJózefa
StalinawZSRRwlatach1923–1953(H.Konopka,A.Konopka,LeksykonhistoriiPolskipoII
wojnieświatowej1947–1997,Warszawa1997,s.233).Nagrunciepolskimprzyjmujesie
",iz
˙był
toetapwdziejachkomunistycznychrza
"dów(H.Świda-Ziemba,Człowiekwewne
˛trzniezniewolony.
Problemypsychologiczneminionejformacji,Warszawa1998,s.99).Róz
˙nietez
˙sa
"zakreślanegranice
chronologicznestalinizmu.Zwyklepodajesie
"lata1948–1956.Jednakzarównogórna,jakidolna
cezurazawieraja
"wsobiepewienelementuznaniowości.
13R.Bäcker,Totalitaryzm...,s.13.
14H.Świda-Ziemba,Człowiek...,s.57–58.
