Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZARYSHISTORIIPOLSKICHSŁUŻBSPECJALNYCH
IRzeczpospolita(doroku1795)
WokresieistnieniaIRzeczypospolitejniebyłosamodzielnej,wyodrębnionej
zpaństwowegoaparatuadministracyjnego,służbywywiadu.DokońcaXVIw.
jejrolęspełniałakancelariakrólewska,którąkierowałkanclerz.Aktywizacja
działańodpowiednichkomórekkancelariinastępowałazwłaszczawokresach
licznychwojen,np.zZakonemKrzyżackim(XIViXVw.)czyzMoskwą(prze-
łomXV/XVIw.).OdkońcaXVIw.działaniaotymcharakterzebyłyplanowane
ikierowaneprzezkrólaijegonajbliższychurzędników(wspomnianegokancle-
rza),apotemprzeztrzyośrodkiwładzy–króla,Senatihetmana,któremiałypra-
woprowadzeniawłasnej,choćnaogółkoordynowanejpolitykizagranicznej.
Ztegoteżwzględumożnamówićotrzechrodzajachdyplomacji:królewskiej,
państwowejihetmańskiej.Wramachkażdejznichodpowiedniurzędnicypro-
wadziliniezależne–alewraziepotrzebyskoordynowane–działaniarozpoznaw-
czo-informacyjnezapomocąwłasnegoaparatuwywiadowczego.
Dyplomacjakrólewska.Generalniedziałaniamiwywiadowczymi(wywiad
politycznyprowadzonyprzezposłówwinnychpaństwach)kierowałsamkról,
naogółjednakzapośrednictwemkanclerza,aodpoczątkuXVIw.kanclerza
wielkiegokoronnego.ZapanowaniaStanisławaAugustaPoniatowskiego
(1764–1795)podejmowaniedziałańwywiadowczychikierowanienimileżało
wgestiiszefagabinetukrólewskiego,którybyłjednocześniekierownikiem
królewskiejsłużbywywiadowczej.Istniałateżodrębnakrólewskasłużba
kontrwywiadowczakontrolującadziałalnośćobcychdyplomatówiichagentu-
ry.Ważnąrolęwzakresiekryptografiispełniałkancelaryjnyczarnygabinet.
Dyplomacjapaństwowa.ByłaonaprowadzonaprzezSenatRzeczypospoli-
tejzapośrednictwemDepartamentuInteresówCudzoziemskich,nadzorowane-
gojednakprzezkanclerzawielkiegokoronnego.
Dyplomacjahetmańska.UtworzonanapoczątkuXVIw.(wrazzurzędem
hetmana)kancelariahetmanawielkiegokoronnegoorganizowaładziałania
główniewzakresiewywiaduwojskowego.Wśródzatrudnianychprzezkance-
larięhetmańskąurzędnikówznajdowalisięm.in.rezydenci(usytuowaniza
granicą)iagenci.
WXVIIw.dośćpowszechniewystępowałozjawiskokoordynacjidziałań
dyplomacjikrólewskiejipaństwowejzhetmańską,zwłaszczawsprawachdo-
tyczącychwywiaduwojskowego.Szczególniedużąwagędowywiadowczego
21
