Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
58
Częśćpierwsza.Zarysteoriipodatku
Wodpowiedzi,którejudzielaSmith,codoprzestrzeganiaprzezsystempodatkowy
zasadyrównomiernościobciążenia,łącząsięzesobąwyraźniedwiekoncepcje:benefit
(ekwiwalencji,korzyści)orazability-to-pay(zdolnościpłatniczej).Połączenieprzez
Smithawjednącałośćdwóchodrębnychkoncepcjibyłomożliwe,dlategożemierni-
kiemzarównoprywatnychkorzyści(benefit),jakizdolnościpłatniczej(ability-to-pay)
Smithuczyniłpodlegającyopodatkowaniudochód.
Benefit(ekwiwalencja,korzyści).Smithtwierdzi,żenpoddanikażdegopaństwapo-
winniprzyczyniaćsiędoutrzymaniarząduwjaknajściślejszymstosunkudoichmoż-
liwości”
.Iżebybyćdobrzezrozumianym,dodaje:nczyliproporcjonalniedodochodu,
jakikażdyznichpodopiekąpaństwauzyskuje”
.
Powyższatezawskazuje,żeSmithtraktujepodatekjakoopłatę,którąponosisięwza-
mianzaudzielanązestronypaństwaochronę.Dlategowysokośćciężarupodatkowego
musibyćwypadkowąkorzyści:świadczeniepodatkoweadziałalnośćpaństwanarzecz
podatnika18.Azatemwzamianzacopodatnikmapłacić,skorozdaniemSmithazadania
państwaniepolegająnaingerencjiwprocesgospodarczy?Oczywiścieopiekapaństwa
madotyczyćtychdziedzinżycia,którezapewniąniezakłóconyprzebiegprocesówgo-
spodarczych.Dlategopodatnikpowinienpłacićprzedewszystkimzaskutecznąochronę
własności,atakżezazapewnieniebezpieczeństwawewnętrznegoizewnętrznego
państwaorazzawymiarsprawiedliwości19.
Smithzakłada,żepowinienistniećwzajemny,proporcjonalnystosunekmiędzywy-
sokościąpodatkuapoziomemtychwydatkówpaństwowych,którychuzasadnieniem
jestochronaobywatelaijegomajątku.Jestprzytymoczywiste,żewydatkipaństwa
wodniesieniudozindywidualizowanychkorzyściosiąganychprzezobywatelimają
imusząmiećróżnąwysokość.Wynikatoznastępującychprzesłanek:
1)człowiekzamożnyodnosiwiększekorzyścizdziałalnościpaństwaaniżeliubogi;
2)wprzypadkuczłowiekazamożnegopaństwochroniwiększymajątekiwiększy
dochódaniżeliwprzypadkuubogiego;
3)sprawiedliwacena,tj.podatek,musitezależnościuwzględniać.
DlaSmithaustaleniewwymiarzensprawiedliwejceny”(podatku)nnaturalnejgranicy
ciężarupodatkowego”wiążesięzodniesieniemtejrelacjidoideistosunkówwymiennych
międzypaństwemaobywatelem.Gospodarkapaństwaporównywanajestdogospodarki
prywatnej,wktórejobowiązujezasadaświadczeniawzajemnego.Zasadaświadczenia
18
S.Owsiak,Liberalnateoriafnansówpublicznych[w:]Leksykonfnansów,red.J.Głuchowski,Warszawa
2001,s.152:nPodatekjestzłemkoniecznym.Jeślipaństwomusigopobierać,topowinienonbyćtraktowany
jakocena,którąpłaciobywatelzakorzyściuzyskaneodpaństwa.Widocznejestwięcwyraźnezaleceniedla
państwaprzynakładaniupodatków,sprowadzającesiędoprzestrzeganiazasadyekwiwalentności”
.
19
Z.Fedorowicz,Historiapodatków...,s.B/62:nJakowyznawcaliberalnychpoglądówSmithpostulował
ograniczeniedziałalnościpaństwadotrzechzasadniczychdziedzin:(1)obronyzewnętrznej,(2)ochrony
własnościiwymiarusprawiedliwościwewnątrzkraju,(3)organizacjirobótpublicznychioświaty”
.