Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałIZdrowieipłodnośćkobiety
1.OkRESYżYCiAkObiEtY
MichałBokiniec
1.1.Okresdojrzewania,pokwitania
Rozdziałtenpoświęconyjestgłówniesprawomdojrzewaniaipokwitaniadziewcząt,
chociażniesposóbwnimpominąćpodstawowychwiadomościdotyczącychchłopców.
Obateokreśleniaoznaczająetapżyciaczłowiekamiędzydzieciństwemadorosłością.
Wwynikupobudzeniaipodjęciaczynnościgonad(jajnikówudziewczątijąderuchłop-
ców)wykształcająsiędrugo-itrzeciorzędowecechypłciowecharakterystycznedlako-
bietimężczyzn,atakiosobnikuzyskujezdolnośćdorozmnażaniasię.Pojęciatena
ogółstosowanezamiennie,choćniektórzyprzezpokwitanierozumiejąszeregprocesów
biologicznychzachodzącychwdłuższymokresierozwoju,amianemdojrzewaniaokre-
ślająrozwójprocesówpsychologicznych,zdolnościpoznawczychwrazzrozwojemsko-
jarzeńprzyczynowo-skutkowych,coprowadzidoosiągnięciadojrzałejosobowości.
Wokresiepokwitaniazostająustabilizowanemechanizmyhomeostazybędącegwa-
rancjąpoprawnegoipełnegofunkcjonowaniaustroju,cozostajeosiągniętegłównie
dziękiwykształceniu,dojrzewaniuiustaleniuprawidłowychstosunkówosipodwzgó-
rze-przysadka-gonady.
Dojrzewającybiologicznieczłowiekniestajesięautomatyczniedojrzałyspołecznie.
Zdarzasięcoprawda,żeniedojrzałybiologicznieosobnikbywazmuszonydopełnienia
obowiązkówdorosłego,aleniedajetonajlepszychrezultatów.Rozwójiwystępowanie
etapówdojrzewania,aczkolwieksekwencyjne,nieprzebiegaharmonijnie;dochodzi
wielokrotniedozachwianiaczyteżzaburzeniatychprocesów.
Przyjmujesię,żepoczątek,jakrównieżprzebiegpokwitaniazależąnietylkoodczyn-
nikówgenetycznych,endogennychuwarunkowańneurohormonalnych,aletakżeod
czynnikówegzogennych.Czynnikizewnętrzne,wynikającezwielostronnegorozwoju
cywilizacyjnego,wywierająwpływnaróżneaspektyżycia,leczniezawszeichskutki
korzystne.Wpływtenjesttymwiększy,imorganizmjestmłodszy.Obserwujesięjednak
znaczneichosobniczezróżnicowanie,przeważniezgodnezgenotypem.Pokwitanie
(proceszmianbiologicznych),jakrównieżdojrzewanie(proceszmianpsychicznych
ispołecznych),jestokresemprzejściowymmiędzydzieciństwemadojrzałądorosłością,
alejesttoprocesbardzozróżnicowany,dynamiczny,porównywalnyjedyniezokresem
niemowlęctwa.Procestentrwakilkalat,przeciętnie5-7.Udziewczątrozpoczynasię
wwieku6-7latitrwado20.rokużycia,uchłopcówzaśod9.do24.rokużycia.Kon-
trolatychprocesów,adaptacjadośrodowiska,zachowywaniehomeostazyustrojuodby-
wasiępodnadzoremkorymózgowej,centralnegosystemunerwowegoiprzyudziale
innychjeszczeośrodków,jądermiędzy-iśródmózgowia.
Zapoczątekdojrzewania/pokwitaniaprzyjmujesięprzyspieszonenasileniewydzie-
laniahormonówgonadotropowych.Procestenrozpoczynasięwróżnymwieku,coza-
leżyodwieluczynnikówegzo-iendogennych,atakżeoduwarunkowańgenetycznych
czyteżrodzinnych.
Procesdojrzewaniadotyczywszystkichstruktur,narządówitkanekcałegoustroju,
chociażprzyjęłosięuważać,żejesttokwestiadojrzewaniapłciowego,ponieważjego
2