Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dziękimożliwościzapisywaniadoświadczeń(pamięć,język)idziękiwyobraźni
jestistotą,którasamasiebiebuduje.Człowieknietylkoprzystosowujesiędo
świataizmieniaświat,leczprzedewszystkimbadaświat,stwarzawiedzęoświe-
cie.Akcentowanieroliaktywnościwłasnejwrozwojujednostkiprzewijasię
wwielupracachProfesora.Naszczególnąuwagęzasługujezwłaszczataoroli
działaniawrozwojuumysłowymmałegodziecka(Szuman,1955),wktórejautor
pokazuje,jakdzieckoaktywniezdobywaorientacjęwrzeczywistości,poznając
obiektywnyświat,naktóryoddziałuje,ajednocześniezdobywaorientację
wskutkachswoichdziałań.TakżeiwinnychpracachSzuman(1956)podkreśla,
żedziękiaktywnościwłasnejdziecinieodzwierciedlająbiernieswegootoczenia.
Wartododać,żewkoncepcjachpsychologiirozwojuaktywnośćwłasnastanowi
istotnyczynnikrozwojuzarównowokresiedzieciństwa(np.czynnikirównowa-
żeniawkoncepcjiepistemologiigenetycznejPiageta,1977;dzieckoaktywnie
konstruujeswojąwiedzęoświecie),jakiwdorosłości(aktywnośćjakoczynnik
budowaniarezerwypoznawczejwwiekusenioralnym,Cozolino,2008).
WielemyśliSzumanadotyczącychroliaktywnościwłasnejwrozwojurelacji
człowiek–kulturaznajdujeodzwierciedleniewaktualnychpracachpsychologicz-
nych(np.Tomasello,2000)czyfilozoficznych(Delsol,2003).ChantalDelsolpi-
szeopodwójnychnarodzinachczłowieka:narodzinachbiologicznychzwiąza-
nychzopuszczeniemśrodowiskażyciapłodowegoinarodzinachzwiązanych
zbudowaniemtożsamościprzezutożsamieniesięzkulturą,abywyrazićswoje
człowieczeństwo.
WczęściII,zatytułowanejNaturaczłowieka,Szumanrozważazagadnienia
dotyczącekonstytucjicielesnejijejzwiązkuzpsychiką,kwestietemperamentu,
zdolnościkognitywnychorazpotrzebiwoli.Rozróżniaosobowośćwrodzoną
inabytą,kształtującąsiępodwpływemśrodowiskaipracynadsobą.Osobo-
wośćwrodzonaobejmujewrodzonecechy,takiejak:uczuciowość,skłonności
ipożądaniaorazcechykognitywne.Cechywrodzonesąmałoplastyczne,proste,
stałe;stanowiąposag,wktórywyposażaczłowiekanatura.Cechytemogą,ale
niemusząsięrealizowaćzależnieodwpływuśrodowiskaipracyjednostkinad
sobą.Każdy–zdaniemProfesora–musisięliczyćzeswojąosobowościąwrodzo-
ną.Autorpokazujezwiązkizwyposażeniemdziedzicznym,odwołującsiędo
ówczesnychbadańzzakresudziedziczeniainteligencji,temperamentu,chorób
psychicznychczyzdolnościmuzycznych.Testwierdzeniapozostająnadalaktual-
ne;współcześniezyskałypoparciewwynikachwielubadańempirycznych(m.in.
odziedzicznościtemperamentu–Strelau,1998,czyinteligencji–Seligman,
1995).Szumanzwracałuwagęnarozmaitośćklasyfikacjitemperamentuwzależ-
nościodwyborucechkryterialnych.Podobnieczyniąautorzywspółczesnych
teoriitemperamentu.Charakteryzująctemperament,Szumanbierzepoduwagę
XXXVII
