Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
19sierpnia1953rokuwwynikuprzewrotupolitycznegowIranieobalony
zostałrządMohammadaMosaddegha.Zamachstanubyłwspólną,brytyjsko-
-amerykańskątajnąoperacjąwywiadowcząokryptonimieTPAJAX”,zapla-
nowanąiwykonanąprzyudzialegrupyirańskichrojalistów.Wydarzenieto
przekreśliłoszansęnademokratyzacjęiliberalizacjępaństwaorazzdetermino-
wałojegostosunkizeStanamiZjednoczonymiiWielkąBrytanią,aletakże
zinnymipaństwaminaareniemiędzynarodowej.Operacjastanowipunktzwrot-
nywhistoriiIranuijestuznawanazajednozeźródełobecnychnapięćmiędzy
TeheranemaWaszyngtonem.
Wliteraturzepowszechnieprzyjmujesię,żegłównądeterminantązamachu
stanubyłbrytyjsko-irańskikonfliktnatlenacjonalizacjisektoranaftowegodo-
konanejprzezpremiera.Jegodążeniadozapewnieniabezpieczeństwaekono-
micznego,energetycznegoipolitycznegoIranudoprowadziłydozerwania
stosunkówdyplomatycznychmiędzytymidwomapaństwami.Wtensposób
Brytyjczycyzmuszenizostalidoposzukiwaniasposobunaodzyskanieutraco-
nychzasobówimożliwościwpływanianapolitykęwewnętrznąPersji.Uznali,
żejedynąszansąjestzamachstanudokonanywramachtajnejoperacjiwywia-
dowczej.Zdającsobiesprawę,żeichzasobyniewystarczającedoprzepro-
wadzeniatakskomplikowanejakcji,zwrócilisięopomocdoStanówZjedno-
czonych.Stanowiłotopoczątekdziałań,którewkonsekwencjidoprowadziłydo
zmianynastanowiskuszefairańskiegorządu.
Celemniniejszejksiążkijestprzedstawieniewynikówanalizyzamachusta-
nuwIraniez19sierpnia1953roku,jegouwarunkowań,głównychaktorów
iskutków,jakoprzykładutajnejoperacjisłużbwywiadowczych.Kluczowąrolę
wzaplanowaniuiprzeprowadzeniuprzewrotuodegrałaCentralnaAgencjaWy-
wiadowcza(CentralIntelligenceAgency,CIA),któradokonałategoprzyudziale
brytyjskiejsłużbywywiadowczej(SecretIntelligenceService,SIS,MI6).Opi-
sywanatajnaoperacjawynikałazinteresównarodowychWielkiejBrytanii
iStanówZjednoczonych,ajejgłównądeterminantęstanowiłarealizacjacelów
strategicznychtychpaństwwregionieBliskiegoWschodu.Motywempodjęcia
działalnościzużyciemniejawnychśrodkówimetodbyłodążeniedoutrzymania
wpływówpolitycznychwIraniebezujawnianiaswegozaangażowania.
7